ԼԱՎ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ԴՅՈՒՐԻՆ ՄԻՋՈՑ
Рефераты. Словари. Редкие книги.
Վերջերս ի ն ձ ՀրաւԼիրել էին բր ի ջ խ ա ղա լո ւ ։ ճ ի շտ ն ա սա ծ , ես ծա ն
ո թ չե մ ա յդ խ ա ղ ի ն ։ Հ րա վ ի ր վա ծն ե ր ի մ եջ կար մ ի շիկա հեր կ ի ն , որը
ն ո ւ յնպ ե ս բրի ջ խաղա լ չգ իտ ե ր ։ Ի մա նա լո վ , որ ժա մա նա կ ի ն ես Լոուել
Թ ո մա ս ի մ ե ն ե ջ ե ր ն ե մ եղել մ ի ն չև նրա ռա դ ի ո յո ւմ ա շխ ա տ ե լը , և որ
շա տ ե մ ճանապարհոր դել Ե վ ր ոպ ա յո վ , օ գ ն ե լո վ նրան դա սա խ ո ս ո ւթ յո ւն —
ն եր ի պ ա տ րա ստ վ ե լ, որոն ք նա ո ւղ ե կ ց ո ւմ էր լո ւսա պ ա տ կ եր ն եր ի ց ո ւ ցա
դ ր ո ւմ ո վ , ա յդ կինը բա ցա կա ն չե ց * « 0 , մ ի ստ ե ր Ք ա ր ն ե գ ի , ես ա յն պ
ե ս ե մ ո ւզ ո ւմ , որ դուք պ ա տ մ ե ք ձեր ե ղա ծ հրաշալի վա յր ե ր ի և ձեր
տ ե սա ծ ի մա ս ի ն » ։
Երբ մ ե ն ք ն ստ ե ց ի ն ք բա զ մ ո ց ի ն , նա ի ն ձ հա յտ ն ե ց , որ վերջերս
ա մ ուսն ու հետ ե ղ ե լ է Աֆրիկա յո ւ մ ։ ас Ա ֆ ր ի կ ա » հ ի ա ց ա ծ բա ցա կա ն —
շ ե ց ի ե ս ,— ի ն չ հ ետ ա ք բ ք ի ր է ։ Ես միշտ ցա ն կա ց ե լ ե մ գնալ Ա ֆ րիկա,
բ ա յց ա յդպ ե ս էլ ա յնտ ե ղ չե ղա , եթ ե չհա շվ ե ն ք ա յն օ ր ե ր ը , որ մ ի ա ն գա մ
ան ց ե մ կա ցր ե լ Ա լժ ի ր ո ւմ ։ Ա սա ցե ք , դուք, ե ղ ե ՞լ ե ք խ ո շո ր կ ե ն դա ն ի ն ե ր ի
բ նա կա վա յր ե ր ո ւմ ։ Ա յո ՞ ։ Ինչպե՜՜ս է ձեր բա խ տ ը ր ե ր ե լ ։ նա խ ա ն ձ ո ւմ
հ մ ձ ե զ ։ Գե, պ ա տ մ ե ք ի ն ձ , խ ն դ ր ո ւմ ե մ , Ա ֆ ր ի կա յի մա ս ի ն » ։
Ա յդ պ ա տ մ ո ւթ յո ւն ը տ և ե ց քա ռա ս ո ւն հ ի ն գ ր ոպ ե ։ Ա յդ կինն ա յլև ս
-ինձ չհա ր ց ր ե ց , թ ե որտեղ ե մ եղել և ի ն չ ե մ տ ե ս ե լ։ նա արդեն չէ ր ցա ն կա
ն ո ւմ , որ ես ի ր ե ն պ ա տ մ ե մ ի մ ճա նա պ ա ր հ ո ր դ ո ւթ յո ւն ն եր ի մա ս ի ն t
1յրան անհրաժեշտ էր մ իա յն ո ւն կ ն դ ի ր , ո րպ ես զի ի ն ք ր կարողանա ր խ ո ս
ե լ ս եփական անձի մա ս ի ն և պ ա տ մ ե ր , թ ե որտեղ է ե ղ ե լ։
Ա ր դ յո ք նա բա ցա ռ ո ւթ յո ՞ւն է ր ։ Ոչ։ Ա յդպ ի ս ի մա ր դ ի կ շատ կա ն ։
Օրինակ, վ երջերս ն յո լ յո ր ք յա ն կ ինո հ րա տ ա րա կ ի լ Ջ % Ու. Գ ր ի ն բ ե ր ֊
*գի կ ո ղ մ ի ց տ ր վա ծ ճա շկ ե ր ո ւյթ ի ժա մա նա կ ես ծա ն ո թա ցա մ ի հա յտ ն ի
յբուսարա նի հ ետ , և նա ինձ հ իա ց ր ե ց ։ Ես տ ա ռա ցի ո ր ե ն չէի կա ր ո ղա ն
ո ւ մ տ ե ղ ի ցս շա ր ժ վ ե լ, լս ե լո վ , թ ե ի ն չպ ե ս է նա խ ո ս ո ւմ Հաշիշի, 1 չո լ-
յթ եր Բերբա ն կ ի ու ս ե ն յա կա յի ն ծա ղ կա ն ո ց ն ե ր ի մա ս ի ն և ի ն ձ զա ր մա նա
լի փաստեր հա յտ ն ե ց հասարակ կա րտ ռֆ ի լի մա ս ի ն ։ Ես ի ն ք ս и ե ն ֊
id
99 ԼԱՎ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ԴՅՈՒՐԻՆ ՄԻՋՈՑ: Դեյլ Քարնեգի:
Հա կա յի ն ծա ղ կա ն ո ց ո ւն ե մ , և բ ո ւսա բա ն ը ս իրով ի ն ձ Հ ո ւշ ե ց , թ ե ի ն չ —
պես Հա ղթա հա ր ե մ դրա Հ ետ կա պ վա ծ որոշ դ ժ վա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ։
Ինչպես արդեն ն շ ե ց ի , մ ե ն ք ճա շկ ե ր ո ւ յթ ո ւմ է ի ն ք ։ Ա յնտ ե ղ մ ո տ ա ֊
վորապ ես էլի մ Ի տ աս ն երկ ու Հ ոգի կա յի ն , սա կա յն ես խ ա խ տ ե ց ի քա ղա
քա վա ր ո ւթ յա ն բ ո լո ր կա ն ո ն ն ե ր ը , ա նտ եսե ցի բո լո ր ի ն և գ ր ո ւց ե ց ի
բո ւսա րա ն ի Հետ մ ի քա ն ի ժա մ շա ր ո ւնա կ ։
Կեսգիշեր է ր ։ Ես բ ո լո ր ն եր կա ն եր ի ն բա ր ի գիշեր մա ղ թ ե ց ի և գ նա ց
ի ։ Ա յդ ժա մանա կ բ ո ւսա բա ն ը , դ ի մ ե լո վ մ ե ր տ անտի րոջը, մ ի քա նի գ ո վա
սանա կա ն Հա ճ ո յա խ ո ս ո ւթ յո ւն ն ե ր էր արել ի մ հա ս ց ե ի ն ։ Ես, նրա
• խ ո ս ք ե ր ո վ ա սա ծ , ((շատ ե մ տ րա մա դ ր ո ւմ զ ր ո ւ յց ի )}, ես ա յս ե մ , ա յն ե մ ,
իս կ իր խ ո ս ք ր նա ավարտել էր Հա յտ ա րա ր ե լո վ , որ ես ( (ա մ ե նա հ ետ ա ֊
ք ր ր ք ի ր գ ր ո լց աԿԻցն ե մ ))։
Հ ետ ա ք ր ք ի ր զ ր ո ւցա կ ի ՞ց ։ ԵԻս ։ Ր ա յց չ է * որ գ ր ե թ ե ոչ մ ի բա ռ չե մ ‘
ա րտ ա սա ն ե լ։ Ես չէի էլ կարող ո չի ն չ ա ս ե լ, եթ ե ն ո ւյն ի ս կ ցա նկա նա յի ն
առա ն ց խ ո սա կ ց ո ւթ յա ն թ ե մա ն փոխ ե լո ւ, քա նի որ բ ո ւսա բա ն ո ւթ յա ն
մա ս ի ն գ իտ ե մ ա յն քա ն , ո ր քա ն , ա ս ե ն ք , պ ի ն գ վ ի ն ն ե ր ի անատոմիա յխ
մա ս ի ն ։ Ի ա յց ահա թ ե ի ն չ ա ր ե ց ի * ես լա ր վա ծ լս ո ւմ է ի ։ Լսում ԷԻ, ո ր ո վ ,
հ ետ և ա ն կ եղ ծո ր ե ն հ ետ ա քր ք ր վ ո ւմ է ի ։ Եվ նա ա յգ զ գա ց ։ Բ նա կա նաբա
ր , զա նրան հա ճ ելի է ր ։ Ուշա դրութ յա ն ա յդպ ի ս ի դրսևորո ւմ ը մ ե ծա գ
ո ւ յն հա ճ ո յա խ ո ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց մ ե կ ն է , որ մ ե ն ք կարոդ ե ն ք ան ել ցա ն կա
ցա ծ մա ր դ ո ւ ։ «Մ իա յն ք չե ր ը ,— գրել է Ջ ե կ Վ ո լդֆ ո ր գ ը իր «Սիր ո
ս կ ս նա կ ն ե ր ը » ստ ե ղ ծա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն մ ե չ ,— կարող են ա ն դրդվե լի մնար
հ իա ցա կա ն ո ւշա դ ր ո ւթ յա ն մ եջ թա ք ն վա ծ շո ղո քո ր թ ո ւթ յա ն հա ն դ եպ » ։
Բ ա յց ես չէի սա հ մա նա փ ա կ վ ո ւմ մ իա յն հիա ցա կա ն ո ւ շա դ ր ո ւթ յա մ բ
նրան լս ե լո վ ։ Ես « ի մ գ նա հա տ ա կա ն ո ւմ ա ն կ ե ղ ծ էի և գ ո վ ե ստ ո ւմ ‘
շ յւա յլ» ։
Ես նրան ա սա ցի , որ մ ե ր զ ր ո ւ յց ն ի ն ձ համար չա փ ա զա ն ց հ ե տ
ա ք ր ք ի ր և ուսան ե լի էր , և դա ճիշտ է ր ։ Ես ափ ս ոսան ք հա յտ ն ե ց ի , ո ր
Փ մ տ ի րա պ ետ ո ւմ նրա գ իտ ե լի ք ն ե ր ի ն , և դա ա յդպ ե ս էլ կա ։ Ես ա սա ց
ի , որ կ ո ւզ ե նա յի նրա հետ թա փ ա ռ ե լ դա շտ եր ո վ . և դա իսկապես՛
ո ւզ ո ւմ է ի ։ Ա սա ցի , որ ա նպ ա յմա ն պետ ք է կ րկին նրան հա ն դ իպ ե մ , և
դա ի ս կա պ ե ս ա յդպ ե ս է ր ։
Ա յդ ա մ ե ն ո վ ես նրան ստ իպ ե ցի ի մ մա սի ն մտ ա ծ ե լ որպես լա վ
զ ր ո ւցա կ ց ի , ա յն դ եպ ք ո ւմ , ե ր բ ի րա կա ն ո ւմ ես մ իա յն լա վ ո ւն կ ն դ ի ր
էի և խ րա խ ո ւս ո ւմ էի նրա խ ո ս ե լո ւն ։
Ո“,րն է հաջող գ ո ր ծ նա կա ն զ ր ո ւ յց ի գա ղտ ն ի ք ր ։ Ըստ մ ե ծա վա ստ ա կ
100 ԼԱՎ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ԴՅՈՒՐԻՆ ՄԻՋՈՑ: Դեյլ Քարնեգի:
գիտնա կա ն Չա ր լզ Ու, է լի ոտ ի , « Հաջող գ ո ր ծնա կա ն Հա րա բ ե ր ո ւթ յո ւն ն ե —
բ ո ւ մ ոչ մի գաղտն իք չ կ ա ,.* Շատ կարևոր է բա ցա ռ ի կ ուշադրո ւթ յո ւն
դրս ևորել ա յն մա ր դ ո ւ Հա ն դ եպ , որը ձե զ Հետ խ ո ս ո ւմ է ։ Չ կա դրա նից
ա վ ե լի Հաճ ելի բա ն» ։
Լիովին Հաս կանա լի է , ա յնպ ե ս չ է ռ։ Ա յգ փաստը գիտ ա կ ց ե լո ւ Հա մա
ր բ ո լո ր ո վ ի ն չա րժե չորս տարի սովոր ել Հա ր վա ր դ ո ւմ ։ Սակայն և՞
ի ն ձ , 1ւ ձեզ Հա յտ ն ի են ա ռ ևտ րա կա ն ն եր , որոնք վա ր ձ ո ւմ են թա ն կա ր ժ
ե ք շ ե ն ք ե ր , ձեռ նտ ու կ երպ ո վ ապ րա ն քն եր են գ ն ո ւմ , Հիանալի ձ ևա վ
ո ր ո ւմ են ի ր ե ն ց ց ո ւցա փ ե ղ կ ե ր ը , Հա ր յո ւրա վ ո ր դոլար ն եր են ծա խ ս ո ւմ
գ ո վա զդ ի վ րա , իսկ Հ ետո աշխատանքի են վ ե ր ց ն ո ւմ ծա ռա յո ղ ն ե ր ի ,
ո ր ո ն ց պա կասում է լա վ ունկնդիր լի ն ե լո ւ ը ն դ ո ւնա կ ո ւթ յո ւն ը , ծա ռա յո ղ ն
ե ր ի , որոնք ը ն դ հա տ ո ւմ են գ ն ո ր դ ն ե ր ի ն , Հա կա ճա ռո ւմ են ն րա ն ց , դ ը ր —
դ ը ռ ո ւմ և ք ի չ է մ ն ո ւմ դուրս վ ռ ն դ ե ն խ ա ն ո ւթ ի ց ։
Վ ե ր ց ն ե ն ք , օր ի նա կ , $ . Վուտտոնի Հետ պա տ ա հա ծ դեպ քը* Բմ
խ մ բ ե ր ի ց մ ե կ ի պ ա րա պմ ուն քն երի ժա մանա կ նա պ ա տ մ ե ց Հ ետ և յա լը ։
Նա Նյո ւա ր կի ճ Ն յո լ Ջ ե ր ս ի ի ն ահ ան գի ծ ո վա փ ն յա ա ր դ յո ւնա բ ե րա կա ն
քա ղա քի Հա ն րա խ ա ն ո ւթ ի ց կ ո ստ յո ւմ գ ն ե ց ։ Բա յց պ ա ր զ վ ե ց , որ ա յն
վա տ ն է » պիջակը վ երնաշապ իկի օձ իքի ն գ ո ւ յն էր տ ա լի ս ։
Նա կ ո ստ յո ւմ ը Հետ տարավ խ ա ն ո ւթ , գտ ա վ վա ճա ռ ո ղ ի ն , ո ր ի ց
գ ն ե լ էր և նրան Հա յտ ն ե ց ա յդ մա ս ի ն ։ Ասացի « Հ ա յտ ն ե ՞ց » ա յդ մա ս ի ն ։
Ն ե ր ե ց ե ք , ես չափ ա զա ն ց ո ւմ ե մ ։ նա փորձ ե ց հ ա յտ ն ե ր Բա յց չկա ր ո ղա
ցա վ ։ Նրան ը ն դ հա տ ե ց ի ն ։
« Մենք Հա զա ր Հատ ա յդպ ի ս ի կ ո ստ յո ւմ ենք վա ճա ռ ե լ,— Հա կա ճա
ռ ե ց վա ճա ռ ո ղ ը , — և սա մ ե ր լսա ծ առաջին բ ո ղ ո ք ն է » ։
էր ն րա խ ո ս ք եր ի ի մա ստ ը , ւ-ակայն խ ո ս ե լա ձ և ը էլ ա ՎեւԻ
վա տ ն է ր ։ Նրա ա զ ր ե ս ի վ տոնը կա ր ծ ես թ ե աս ում էր * ‘(Ստո՞ւմ ե ք ։
Կարծում եք ձե զ կ հաջո ղ վ ի ՞ մ ե զ Հ ի մա րա ց ն ե լ։ U’b, ես ձե զ ց ո ւ յց
կտ ա մ » ։
Վեճի թ ե ժ պահին մ ի ջա մտ ե ց մ ե կ ա յլ վա ճա ռ ո ղ ։ ((Բոլոր մ ո ւգ
կ ո ստ յո ւմ ն ե ր ը ս կ զ բ ո ւմ մի փ ոքր գ ո ւ յն են տ ա լի ս ,— բա ցա տ ր ե ց նա ։—-
Հնա րա վ ո ր չ է ա ն ե լ։ Ա յդ գնի բ ո լո ր կ ո ստ յո ւմ ն ե ր ն էլ ա յդպ ի սին
ե ն ։ Ա մ բողջ Հա ր ց ր ներկի մ ե ջ է » ։
«Ա յդ ժա մ տնակ մեջս ա մ ե ն ի ն չ եռ ում էր ,— ասաց Վ ո ւտ տ ո նը ,
պ ա տ մ ե լո վ ա յգ մ ա ս ի ն ։—— Առաջին վա ճա ռ ո ղ ը կա ս կա ծ ե ց ի մ ա զ ն վ ո ւ թ
յո ւն ը , իս կ երկ րորդն ա կ նա ր կ ե ց , որ ես երկ ր ո ր դ կարգի ապրանք ե մ
գ ն ե լ ։ Ես կատաղ ել է ի ։ Արդեն պատրաստ էի նրա ն ց վրա գ ո ռա լո ւ , ո ր
վ ե ր ց ն ե ն ի ր ե ն ց կ ո ստ յո ւմ ն ո լ կ որչե ն գրողի ծ ո ց ը , բա յց ա յդ պահին
101 ԼԱՎ ԶՐՈՒՑԱԿԻՑ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ԴՅՈՒՐԻՆ ՄԻՋՈՑ: Դեյլ Քարնեգի:
մ ոտ ե ցա վ բա ժ ն ի վա ր ի չը ։ նա գիտ ե ր ի ր գ ո ր ծ ը ։ նա լի ո վ ի ն փ ոխ ե ց ի մ
յո րա մ ա դ ր ո ւթ յո լն ը ։ Զ ա յրա ցա ծ մարդուն նա դա ր ձր ե ց բա վա րա ր վա ծ
Հա ճա խ ո ր դ ։ Ի ն չպ ե ՞ս կա ր ո ղա ցա վ ։ նա ա ր ե ց ե ր ե ք բա ն ։
Առաջին հ ե ր թ ի ն , նա ինձ ս կ ց ք ի ց մինշԱ i jb r g լէէեց առանց մ ի ршп
(արտասանելու:
Ապա<} ե ր բ ավա րտ ե ցի խ ո ս ք ս , և վա ճա ռ ո ղ ն եր ը կրկին ս կ ս ե ցի ն
պ ն դ ե լ ի ր ե ն ց ը , նա ս կ ս ե ց վ ի ճ ե լ վ եր ջի ն ն եր ի հետ և պսւշւոսյանեց ի մ
(տեսակետը; նա ոչ մ իա յն ը ն դ ո ւն ե ց , որ ի մ օձիքի վ րա յի թծերը բ ա ֊
ցա հա յտ ո ր ե ն կ ո ստ յո ւմ ի ց էին մ նա ց ե լ, ա յլ նաև կտրականապես հ ա յ ֊
յոա րա ր ե ց , որ ի ր ե ն ց խ ա ն ո ւթ ո ւմ չպ ետք է վա ճա ռ վ ե ն ա յնպ ի ս ի ա պ ֊
րա ն ք ն ե ր , որոն ք լի ո վ ի ն չե ն կարող բա վար արել հա ճա խ ո ր դ ն եր ի ն ։
Ա յն ո ւհ ետ և խ ո ստ ո վա ն ե ց , ոը չ գի ա ի , թ ե ո ՞ր ն է ղ ժ գ ո հ ո ւթ յա ն
պ ա տ ճա ռ ը , և բ ո լո ր ո վ ի ն ա ն կ եղ ծո ր ե ն հա ր ցր ե ց ի ն ձ . ((Ի՞նչ եք ո ւզ ո ւմ ,
ո ր ա ն ե մ ա լդ կ ո ստ յո ւմ ի հ ետ ։ Ես կա ն ե մ ա յնպ ե ս , ի ն չպ ե ս դուք կ ա ֊
յ յե ք » ։
Ղեռևս մի քա նի րոպե առաջ ես պատրաստ էի հ այտ արա ր ե լո ւ , որ
Ֆ րա ն ք ա յդ ա ն ի ծ յա լ կ ո ստ յո ւմ ն ի ր ե ն ց պ ա հ ե ն ։ Զա յց ա յժ մ ես պ ա ֊
յուԱսխանեցի. ((Ես ո ւզ ո ւմ ե մ մ իա յն մ ի խորհո ւր դ ստանալ ձ ե զ ն ի ց ։ Ես
;ցա ն կա ն ո ւմ ե մ ի մա նա լ, ա ր դ յո ք դա ժա մա նա կա վ ո ՞ր ե ր և ո ւ յթ է և ի^նչ
կ ար ելի է ան ե լ» ։
Նա ի ն ձ առաջարկեց մ ե կ շա բա թ ևս հա գ ն ե լ կ ո ստ յո ւմ ը » <r Եթե էլի
դ ժ գ ո հ կ լի ն ե ք ,— խ ո ստ ա ցա վ նա ,— բ ե ր ե ք , և մ ե ն ք կփոխե ն ք ա յնպ ի ս ի
մ ի կ ո ստ յո ւմ ի հետ , որը ձ ե զ դուր կ գա ։ Ն ե ր ե ց ե ք , խ ն դ ր ո ւմ ե մ , որ ձե զ
ա յդ քա ն ա ն հա ն գստ ո ւթ յո ւն պ ա տ ճա ռ ե ցի ն ք ձ ։
Խանութի ց դուրս եկա բա վա րա ր վա ծ , շա բա թ վա վեր ջո ւմ կ ո ստ յո ւմ ը
£ր ի վ կարգին վ ի ճա կ ո ւմ էր, և ի մ վ ստ ա հ ո ւթ յո ւն ն ա յդ հանրախանութի
՛հանդեպ լի ո վ ի ն վ ե րա կա ն գ ն վ ե ց ))։
Զա ր մա նա լի չ է , որ բա ժ ի ն ը գ լխ ա վ ո ր ո ւմ էր ա յդպ ի ս ի մի ա դ մ ի ֊
Ֆ իստ րատ որ, իսկ ի ն չ վ ե րա բ ե ր ո ւմ է նրա ե ն թա կա ն ե ր ի ն , ապա նրանք
կ մ նա ն . . . ք ի չ մ նա ց աս եի, որ նրանք ա մ բո ղ ջ կ յա ն ք ո ւմ վա ճա ռ ո ղ ն եր
կ մ նա ն ։ Ոչ, ն րա ն ց , հա վա նա բա ր , կտեղափ ոխ են փ ա թ եթա վ ո ր մա ն բ ա ֊
մ ի ն , որտեղ նրանք ե ր բ ե ք չե ն շփվի գ ն ո ր դ ն եր ի հ ետ ։ .
Մոլի կ ռվա ս եր ը և ն ո ւյն ի ս կ ա մ ե նա խ ի ստ ք ն նա դա տ ը հաճախ մ ե զ ֊,
մա ն ո ւմ և հա նդա րտ վ ո ւմ են հա մ բե րա տ ա ր } կա րե կ ից ունկնդրի ն ե ր կ ւս ֊
յո ւ թ յա մ բ ,— Ունկնդիր, որը կ լռ ի , քա նի դ ե ռ մ ո լե գ նա ծ մ ե ր կա ց ն ո ղ ը
102
թա գա վ ո րա կա ն կ ո բ րա յի ն մ ան, ռ ո ւն գ ե ր ն է ո ւռ ց ն ո ւմ և ժա յթ ք ո ւմ է Հ ո ֊
դ ո ւմ կ ո ւտ ա կ վա ծ թ ո ւ յն ը ։ ԱՀա ձ ե զ օր ի նա կ ը ։ Մի քա ն ի տարր առաջ
«Ն յո ւ Ցորք թ ե լե ֆ ո ն ք ո մփ ը ն ի ն » Հա յտ ա րա ր ե ց , որ ի ն ք ր պետք է գ ո ր ծ
ո ւն ենա հ ե ռա խոսա վար ուհին եր ին ե ր բև ի ց ե Հա յհ ո յա ծ ամ են աքի ն ոտ Հ ա ֊
ճա խ ո ր դ ն ե ր ի ց մ ե կ ի Հ ետ ։ Եվ ինչպե՜՜ս էր նրա ն ց Հա յհ ո յո ւմ ։ Նա մ ո լա ֊
գար է ր ։ Ապառնում էր Հ ե ռա խ ո ս ը Հ ի մ ք ի ց պ ո կ ե լ։ Հ րա ժա ր վ ո ւմ էր վ ճ ա ֊
ր ե լ ՀաշիվՀւերը, ո ր ո ն ք , րստ իր Հա յտ ա րա ր ո ւթ յա ն » սխալ Էին։ նա գ ր ո ւմ
Էր լրա գ ր ի ն ։ Ա ն վ ե ր ջ ա ն ա լ ի բ ո ղ ո ք ն ե ր Էր ուղարկում կ ե ն ցա ղ սպ ա սա ր կ մա
ն Հա ն ձ նա ժ ո ղ ո վ ի ն և հ ե ռա խ ո սա յի ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն դ ե մ մի քա ն ի Հա յց
Հ ա ր ո ւց ե ց ։
Ի վերջո, ը ն կ ե ր ո ւթ յո ւն ն ի ր ա մ են ա փ ո րձառո լ ((Հ աշտարարին)>
ուղա րկեց զր ո ւց ե լո ւ ա յգ « խառնակչի)) Հ ետ ։ « Հա շտ ա րա ր ը » լո ե ց կ ռ վա րա
ր ծ երուկին և նրան հն ա րա վ ո ր ո ւթ յո ւն տ վ ե ց վա յե լե լո ւ սեվյական
մ ե նա խ ո ս ո ւթ յո ւն ը ։ Հ ե ռա խ ո սա յի ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն ն ե ր կա յա ց ո ւց ի չը լս ե ց ,
Հա մա ձա յն վ ե ց նրա Հեա և կա ր ե կ ցա ն ք Հա յտ ն ե ց ։
«Նա Հոխորաո լմ է բ , իսկ ես նրան լս ո ւմ էի հա մա ր յա ե ր ե ք ժա մ ,—
Հա յտ ն ե ց « Վթ ա ՐՐ փխրացնողը ի ր արկածի մա սի ն պ ա տ մ ե լի ս ։ — Հ ե տո
ն ո ր ի ց գ նա ցի նրա մոտ և ն ո ր ի ց նրան լս ե ց ի ։ Չորս ա ն գա մ զ ր ո ւց
ե ց ի Հ ետը և չո ր ր ո ր դ ա յց ե լո ւթ յա ն ավարտին գսյրձա ա յն կա զ մա կ
ե րպ ո ւթ յա ն ա ն դա մ -հ ի մ նա դ ի ր ն ե ր ի ց մ ե կ ը , որր նա պ ա տրաստվո ւմ էր
ստ ե ղ ծ ե լ։ Նա ա յն ա ն վա ն ե ց «հ ե ռա խ ո սա յի ն ա բ ո ն ե նտ ն ե ր ի պա շտպ ան
ո ւթ յա ն մ ի ո ւթ յո ւն ))։ Եվ մ ի ն չև օրս էլ ա յդ կա զ մա կ ե րպ ո ւթ յա ն ա ն դա մ
ե մ , ըստ ո ր ո ւմ , որքան ի ն ձ Հա յտ ն ի է , ա յս օր վա տ վ յա լն ե ր ո վ մ իա կ
ա ն դա մ ը , չհա շվա ծ ի ր ե ն ։
Ես լս ո ւմ և կա ր ե կ ցա ն ք էի Հա յտ ն ո ւմ մ ե ր զ ր ո ւ յց ի ը ն թ ա ց ք ո ւմ նրա
Հա ր ո ւցա ծ յո ւրա քա ն չ յո ւր Հա ր ցի վ ե րա բ ե ր յա լ։ Դրանից առաջ Հ ե ռա խ ո սա
յի ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն ն ե ր կա յա ց ո ւց ի չն ե ր ի ց ոչ մ ե կ ը նրա Հետ չէր զ ր ո ւց
ե լ նմա ն ձ և ո վ , և նա արդեն դ ր եթ ե բա ր ե կա մա բա ր էր տ րա մա դ ր վ ե լ։
Իմ առաջին ա յց ե լո ւթ յա ն ժա մանա կ ա յն գործի մա ս ի ն , որի Հա մա ր ես
գ նա ց ե լ էի նրա մ ոտ , ն ո ւյն ի ս կ չՀ ի շ ե ց * ա յդ մա ս ի ն էՀ ի շվ ե ց նա և ե ր կ ր
ո ր դ և երրոր դ ա ն գա մ , բ ա յց մ ե ր չո ր ր ո ր դ զ ր ո ւ յց ի ը ն թա ց ք ո ւմ ես
ա մ ե ն ի ն չ լի ո վ ի ն կա ր գա վ ո ր ե ց ի ‘ նա վ ճար ե ց բ ո լո ր Հա շ ի վ ն ե ր ը , ր ն գ
ո ր ո ւմ , Հ ե ռա խ ո սա յի ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն Հ ետ վ ե ճ երի պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ջ
առաջին ա ն գա մ նա- Հետ վ ե ր ց ր ե ց կ ե ն ցա ղ սպ ա սա ր կ մա ն Հ ա ն ձ նա ժ ո ղ ո վ
ի ն ուղա րկա ծ ի ր բ ո լո ր բ ո ղ ո ք ն ե ր ը ))։
Հա ճա խ ո ր դ ն , ա ն կա սկա ծ , ի ր ե ն Հա մա ր ո ւմ էր ա զ ն ի վ խ ա չա կ ի ր ,
103
ո ր բ պա շտպ ան ում է դա ժան շահ՜ագործման ե նթա ր կ վ ո ղ քա ղա քա ցի ն եր
р Ь ի րա վ ո ւն ք ն ե ր ը ։ Ո ւր եմ ն , փաստորեն նրան անհրաժեշտ էր մ իա չն
ձ ե ռ ք բ ե ր ե լ ս եփ ական ն շա նա կա լի ո ւթ յա ն զ գա ց ո ւմ ։ Ս կ զ բո ւմ նա ուն ե *
ց ա վ ա յդպ ի ս ի զ գա ց ո ւմ ի ր բ ո ղ ո ք ն ե ր ի ու գանդասէների հ ետ ևա ն ք ո վ ։
Ո ա յց հ ե ն ց ո բ ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն ն ե ր կա յա ց ո ւց ի չը նրան ն ե ր շն չե ց աձԴ*
թ վա ց յա լ բ ո լո ր վ ի րա վ ո րա ն ք ն ե ր ը հօդս ց ն դ ե ց ի ն ։
Շատ տ ար իներ առաշ, մ ի ա ռա վոտ «Ղ ետ մ ե ր վուլե ն ք ո մփ ը ն ի »
ֆ ի ր մա յի (ո ր ը հ ետ ա գա յո ւմ դա րձա վ կարի ձ ե ռ նա ր կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն բ ր դ յա
գ ո ր ծ վա ծ ք ե ղ ե ն ի խ ո շ ո րա գ ո ւ յն մա տ ա կա րա ր ն ե ր ի ց մ ե կ ը ) հ ի մ նա դ ի ր
յ^ո ւլիա ն Ֆ է Ղ ետ մ երի ա ռա ն ձ նա ս ե ն յա կ ն ե րխ ո ւժ ե ց մի մ ո լե գ նա ծ հա~
ճա խ ո ր գ ։
<х Ա1Դ հաճախորդը մ ե զ պարտք Էր տ աս նհ ին գ դ ո լա ր ,— բա ցա տ ր ե ց
ի ն ձ Ղ ետ մ ե ր ը ։— Նա ժխ տ ո ւմ Էր, րա յց մ ե ն ք գ իտ ե ի ն ք , որ նա ի րա վա ցի
չ է ։ Ա յդ պա տ ճառ ով էլ մ ե ր վա ր կա յի ն բա ժ ի ն ր պահանջում էր վճա րել
ա յղ գ ո ւմա ր ը ։ Վա ր կա յի ն բա ժ ն ի կ ո ղ մ ի ց ո ւղա ր կ վա ծ մ ի ամ բո ղ ջ շարք
՛նամակ ներից հետո նա հա վա ք ե ց ի ր ճա մպ րուկ ը լ ո ւղ և ո ո վ ե ց Չ ի կա դ ո և
շտ ա պ ե ց ի մ ա ռա ն ձ նա ս ե ն յա կ , որպ ես զի հա յտ ն ի ։ որ ի ն ք ը ոչ մ իա յն
չ ի պ ա տ րաստ վո ւմ վ ճա ր ե լ ա յդ Հա շի վ ը , ա յլ նա և , որ այսուհետն. ե ր բ օ ք
<«Գ ետ մ եր Վուլեն քոմպանիցX* ոչ մ ի դոլարի գնո ւմ չի կատար ի։
Ես հա մ բ ե ր ո ւթ յա մ բ լս ե ց ի ա յն ա մ ե ն ն , ի ն չ նա ցա ն կա ն ո ւմ էր ա ս ե լ։
Ես գա յթա կ ղ ո ւթ յո ւն ունեցա նրան ը ն դ հա տ ե լո ւ, բա յց հա ս կա ցա , որ գա
սխ ա լ կ լի ն ե ր ։ Ա յնպ ես որ ես նրան թ ո ւ յլ տ վ ե ց ի մ ի ն չև վերջ ա րտ ա հա յտ վ
ե լ ։ Երբ նա վերջապ ես հա ն դա րտ վ ե ց և ավելի խ ա ղա ղ վ ե ց , հա ն գիստ
ա սա ց ի . «Ե ս ցա ն կա ն ո ւմ ե մ ձ ե զ շն ո ր հա կա լո ւթ յո ւն հա յտ ն ե լ, որ Չ ի ֊
կա գ ո եք ե կ ե լ ի ն ձ ա յդ մա ս ի ն հա յտ ն ե լո ւ ։ Գոլք ի ն ձ մ ե ծ ծա ռա յո ւթ յո ւն
մա տ ո ւ ց ե ց ի ք , քա նի որ եթ ե մ ե ր վա ր կա յի ն բա ժ ի ն ը ա ն հան գստ ա ցր ե լ
է ձ ե զ , ապա կարող է ա ն հա ն գստ ա ցն ե լ նա և ուրիշ լա վ հա ճա խ ո ր դ ն եր ի ,
ի ն չը մ ե զ ձե ռ նտ ո ւ չ է ։ Հա վա տ ա ց ե ք , ես շատ ա վ ե լի շա հա գ ր գ ռ վա ծ ե մ ,
ո ր ձ ե զ լս ե մ , քա ն դ ո ւք , որպ ես զի ի ն ձ ա մ ե ն ի ն չ պ ա տ մ ե ք » ։
Ա յդպ իս ի խ ո ս ք ե ր նա ի ն ձ ն ի ց չէր սպ ա ս ո ւմ ։ Կարծում ե մ , որ նա
մ ի փոքր հ իա ս թա փ վ ե ց . չ է ՞ որ Չ ի կա գ ո էր ե կ ե լ ի ն ձ մի քա նի « ջ ե ր մ »
խ ո ս ք ե ր աս ելու, իս կ ահա ե ս , փոխանա կ նրա հետ վ ի ճ ե լո ւ, հ ա ն կ ա ր ֊
մա կ ի ս կ ս ե ց ի նրան շն ո ր հա կա լո ւթ յո ւն հա յտ ն ե լ։ Ես նրան հա վա ստ ա ց ֊
ր ի , որ մ ե ր գ ր ք ե ր ի ց կջնջենք ա յդ տ ա ս ն հ ի ն գ դոլարը և կ մ ո ռա նա ն ք ա յդ
մա ս ի ն , չէ որ նա շատ պա րտաճա նաչ մա ր դ է , բա ց ի ա յդ , ի ն ք ը հ ե տ ե ֊
104
վ ո ւմ է մ իա յն մ ե կ հա՛լվի, իս կ մ ե ր ծա ռա յո ղ ն ե ր ը պեսւք է հ ետ և ե ն հա զա
րա վ ո ր հա շի վ ն ե ր ի ։
Եո նրան հա վա տ ա ց ր ի f որ լի ո վ ի ն հա ս կա ն ո ւմ ե մ ի ր ե ն և եթ ե ի ն ք ս
լի ն ե ի ն րա տ ե ղ ը , ապա , ա ն կա ս կա ծ , ն ո ւ յն կ երպ կ դա տ ե ի ։ Քա ն ի ո բ
նա ա յլև ս մտ ա դ ի ր չէր մ ե զ ն ի ց գ ն ո ւմ ն ե ր կա տ ա ր ե լ, ես նրան առա ջա րկ
ե ց ի բ ր դ յա գ ո ր ծ վա ծ ք ե ղ ե ն վա ճա ռ ո ղ մ ի քա նի ա յլ ֆ ի ր մա ն ե ր ։
Ա ռա ջներո ւմ, երբ նա գալիս էր Չ ի կա գ ո , մ ե ն ք ս ո վ ո րա բա ր մ իա սին
էի ն ք նա խա ճա շո ւմ , ա յդ պ ա տ ճա ռ ո վ է լ ես նրա ն ա յդ օրը ևս հ՜րա-
վ ի ր ե ցի նա խա ճա շի ։ Նա տ հա ճ ո ւթ յա մ բ ը ն դ ո ւն ե ց ի մ հրավերը , ր աԷՅ
եր բ վերա դա րձա ն ք ի մ ա ռա ն ձ նա ս ե ն յա կ , մ ե զ ա վ ե լի խ ո շո ր պ ա տ վ եր
տ վ ե ց , քան ե ր բ և է ։ Նա տուն վերա դա ր ձա վ , խ ա ղա ղ վա ծ և, ցա ն կա նա լո վ
մ ե ր հանդեպ ոչ պակաս արդարացի լի ն ե լ , քա ն մ ե ն ք էին ք ե ղ ե լ ի ր հա ն դ
եպ , վ ե րա նա յե ց ի ր բ ո լո ր հա շի վ ն ե ր ը , գտ ա վ մ ե կ ը , որը ուրիշ թ ղ թ ե ր ի
արա ն ք ո ւմ կորել էր, և ն ե ր ո ղ ո ւթ յո ւն խ ն դ ր ե լո վ , մ ե ղ ուղա րկեց տ ա ս ն հ
ի ն գ դոլարի չե կ ։
Հ ետ ա գա յո ւմ , երբ կինր նրան տղա պ ա ր գ և ե ց , նա տ ղա յի ն որպես
ե ր կ րորդ անուն, կ ո չե ց Ղ ետ մ ե ր և մ ի ն չև իր մա հ ը Հ ք սա ն ե ր կ ո ւ տար ի
շարունակ ձ նա ց մ ե ր ֆ ի ր մա յի բա ր ե կա մ ն ռւ պա տ վ ի րա տ ո ւն x>t
Շատ տար իներ առաջ Հ ո լա ն դ իա յի ց ն ե ր գա ղ թա ծ մ ի աղքատ պ ա տանի
դա սեր ից հետո հա ցա բո ւլկ ե ղ ե ն ի խ ա ն ո ւթ ի ապակ իներ ն էր մա ք ր
ո ւմ , որի հա մա ր ստ անում էր շա բա թա կա ն հիսուն ց ե նտ ► նրա ը նտ ա ն՛իքն
ա յն քա ն աղքատ էր , որ նա ա մ ե ն օր զա մ բ յո ւղ ը ձ ե ռ ք ի ն դուրս էր
գալիս վւող ոց’ քա րա ծո ւխ փ ոխա գր ո ղ ֆուրգոններ՛ից թա փ վա ծ ա ծխ ի
կտ՛որներ հա վա ք ե լո ւ։ Իր ողջ կ յաՆքի ը ն թա ց ք ո ւմ ա յդ պ ա տ ա ն ի ն v է դ ֊
վա ր գ Բոկը, դպ ր ո ց ո ւմ ս ով ո ր ե լ էր ը ն դա մ ե ն ը վ ե ց տ ա ր ի , բա յց վ ե ր ջո
ւմ նա դարձավ ամ սաղր երի ա մ են ահ աջողակ խ մ բա գ ի ր ն ե ր ի ց մ ե կ ը
ա մ ե ր ի կ յա ն ժ ո ւռ նա լի ստ ի կա յի ողջ պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ ։ Ի ն չպ ե ՞ս
դա նրան հա ջո ղ վ ե ց ։ Երկար պ ա տ մ ո ւթ յո ւն Է, բ ա յց ա յստ ե ղ կարելի Է
հա մառ ոտ պ ա տ մ ե լ ա յն մա ս ի ն , թ ե ի ն չի ց ս կ ս վ ե ց նրա կա ր ի ե րա ն ։ Իսկ
ս կ ս վ ե ց ա յն բա ն ի ց , որ նա գ ո ր ծ նա կա ն ո ւմ օ գտ ա գ ո ր ծ ե ց ա յս գ լխ ո ւմ
առաջարկվող ս կ զ բ ո ւն ք ն ե ր ը ։
Տա ս ն ե ր ե ք տար եկան հա սա կ ո ւմ թ ո ղ ն ե լո վ դպ ր ո ց ը , Բոկը «Ո ւ ե ս ֊
տեռն յո ւն ի ո ն )) ֆ ի ր մա յո ւմ ս կ ս ե ց աշխատել որպես ց ր ի ւ ստ ա նա լո վ
շա բա թա կա ն վ ե ց դոլար ք սա ն Հ ի ն գ ց ե նտ , սա կա յն նրա մտ ք ո վ մ ի պա ճ
ա ն գա մ չի ա ն ց ե լ հրա ժա ր վ ե լ ուս ումը շա ր ո ւնա կ ե լո ւց ։ Ը ն դ հա կա ռա կ ր ,
նա զ բա ղ վ ե ց ի ն ք նա կ ր թ ո ւթ յա մ բ ։ Նա տ նտ ե ս ե ց ե ր թ և ե կ ո ւթ յա ն տ ո մ ս ե ր
ի ց և նա խ ա ճա շի ց , մ ի ն չև բա վա կա նա չա փ դ րա մ կ ո ւտ ա կ ե ց , որպ ես զի
105
զ նի հ ռ չա կա վ ո ր ա մ եր ի կա ցի ն եր ի կ ե ն սա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի հանրագիտա՛րան
ը , որից հետ ո մ ի չ լս վա ծ բա ն ա ր ե ց ։ Նա կար դ ո ւմ Էր հ ռ չա կա վ ո ր մ ա ր դ ֊
կա ն ց կ ե ն սա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր և գր ո ւմ Էր ն րա ն ց * ՚ խ ն դ ր ե լո վ հա յտ ն ե լ լրա ց
ո ւ ց ի չ տ ե ղ ե կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ր ե ն ց մա ն կ ո ւթ յա ն մա ս ի ն ։ Ն֊ա կարողանում
Էր լա վ յո ւրա ց ն ե լ ա յն , ի ն չ ի ր ե ն պ ա տ մ ո ւմ Էին։ նա տ րա մա դ ր ո ւմ Էր
հ ռ չա կա վ ո ր մա ր դ կա ն ց խ ո ս ե լո ւ ի ր ե ն ց մա ս ի ն ։ Նա դ րե ց գե ն երա լ Ջ ե մ ս
Հա ր ֆ ի լդ ի ն , որն ա յդ ժա մա նա կ ք վ եա ր կ վ ո ւմ Էր որպես պ ր ե զ ի դ ե նտ , և
հա ր ց ր ե ց , ճ իԲշտ Է, ա ր դ յո ք , որ մա ն կ ո ւթ յա ն տ ար իներին նա ա շխ ա տ
ե լ Է ջրա ն ց ք ո ւմ որպես բո ւք ս ի ր քա շ ո ղ , և Ջ ե մ ս Հա ր ֆ ի լդ ը պա տ աս խ
ա ն ե ց ն րա ն ։ Նա գր՛եց գ ե ն երա լ <հ րա նտ ին ճ հա ր ց ն ե լո վ նրան մի ճա կատ
ամարտ ի մա ն րա մ ասների մա ս ի ն , ե Լրա նա ր նրա համար գ ծ ե ց
մ ի քա րտ ե զ , ա յդ տ ա ս ն չո ր սա մ յա տ ղա յի ն հրա վ ի ր ե ց ի ր մոտ ճաշի և
զ ր ո ւց ե ց նրա հետ մ ի ամ բո ղ ջ ե ր ե կ ո ։
Նա գ ր ե ց Է մ ե ր ս ո ն ի ն ճ դ ր դ ե լո վ վերջինիս պ ա տ մ ե լ իր մ ՛ ս հ ն ։ « Ուես֊
եռն յռ ւնիոնի )) ա յդ հանձնակատարը շուտով նա մա կա գ ր ո ւթ յո ւն ուներ
երկրի ա մ ե նա հա յտ ն ի մա ր դ կա ն ց ի ց շատերի էմ ե ր ս ո ն չ ;, Ֆիլիպս
Բ ր ո լկ ս ի , Օլիվեր Ուենգել Հ ո լս մ ի , է ո ն գ ֆ ե լլո յի , Աբրահ ամ Լինկոլնի ա յր
ո ւ , Լուիզա Մ ե յ Օկլոթի, գե ն երա լ Ներմանի և Ջ եֆ ե ր ս ո ն Ռևիսի հ ետ ։
Բավական չ է , որ նա նա մա կա գ ր ո ւթ յո ւն ուներ այդ ականավոր
մա ր դ կա ն ց հ ետ , իր արձակուրդի օրերին որպես ցա ն կա լի հ յո ւր
մ ե կ ն ո ւմ էր նրա ն ց ի ց շատերի մ ոտ ։ Կյանքի ա յդպ ի ս ի փորձը նրան տ վ ե ց
ա ն գնահատ ե լի ի ն ք նա վ ստ ա հ ո լթ յո ւն ։ Ա յդ տղամարդի կ և կա նա յք նրան
ն ե ր շն չե ց ի ն ե րա գ ե լո ւ հա տ կ ո ւթ յո ւն և պ ա տ վա ս ի ր ո ւթ յո ւն , որոն ք ա ր մ ա ֊
լրապես փ ոխ ե ց ի ն նրա ա մ բո ղ ջ կյա ն ք ՛ը։ Եվ այս բ ո լո ր ը , Р ПЧ1 տՎեք
կ ր կ ն ե լ, հ նա րա վոր դարձավ բա ցա ռա պ ե ս ա յն ս կ զ բո ւն ք ն ե ր ի կ իրա ռմա ն
շն ո ր հ ի վ , որոն ք մ ե ն ք ա յստ ե ղ ք ն նա ր կ ո ւմ ե ն ք ։ *
. Ա յղ ե կ Ֆ . Մա ր կո ս ո ն ը , որը գՈլցե հ ռ չա կա վ ո ր մա ր դ կա ն ց հետ
ա ն ց կա ց րա ծ հա ր ցա զ ր ո ւ յց ն ե ր ի քա նա կ ո վ հա նդ ի սա նո ւմ է աշխարհի
չե մպ ի ո ն , պն դում էր, որ շատերին չի հա ջող վում զր ո ւցա կ ցի վրա հաճ
ե լի տ պ ա վ ո ր ո ւթ յո ւն թ ո ղ ն ե ի ո ր ով հետ և նրա ն ք չե ն կարողանում ուշադիր
լս ե լ ։ «Ն րա ն ք ա յն քա ն են մտ ա հ ո գ վա ծ ի ր ե ն ց ասելիքովդ որ ոչին չ
չե ն լս ո ւ մ * .* Մ ե ծ մա ր դ ի կ ի ն ձ ասել ե ն , որ լա վ հռ ետ որն եր ի փոխարեն
ն րա ն ք գե րա դա ս ո ւմ են լա վ ո ւն կ ն դ ի ր ն եր ի ն , ըՆդ ո ր ո ւմ լս ե լո ւ կարող
ո ւթ յո ւն ը հա նդ իպ ո ւմ է , ըստ ե ր և ո ւ յթ ի ն , շատ ա վ ե լի հա զ վա դ եպ , քա ն
երևի ցա ն կա ցա ծ ա յլ լա վ հա տ կ ո ւթ յո ւն ))։ Լավ ո ւնկ նդ ի ր ն եր , ի մ ի ջա յլո ց ,
ցա ն կա ն ում են ունենա լ ոչ մ իա յն մ ե ծ , ա յլև ա մ ե ն ՚ս ս ո վ ո րա կա ն մա ր —
106
զ ի կ ։ Ինչպես ժա մ անակին պ ն դ ո ւմ էր (( Րի ղեր ս դա յգ ջ ե սա » ա մ սա գիրը-,
« շատ երը բ ժ ի շկ են կան՜չում, եր բ ի ր ե ն ց մ իա յն լսա րա ն է հարկավոր ))։
Քաղաքացիականդ պ ա տ ե րա զմ ի ա մ ե նա մ ռա յլ օրերին Լինկոչնրւ
Ս փ ր ի ն գֆ ի լդ ո լմ ( Իլին ո յ и նահան գի ապրող ի ր հին ընկ եր ո ջն ու հա ր ե վա
ն ի ն նա մա կ գ ր ե ց ‘ հ րա վ ի ր ե լո վ նրան Վաշին գտ ո ն ։ Լինկո լնլա
հա յտ ն ո ւմ էր , ուր կ ո ւզե նա ր նրա հետ որոշ հա ր ց ե ր ք ն նա ր կ ե լ։ Ա յդ հ ի ն
հարևանը ն ե ր կա յա ցա վ Սպիտակ տուն , և Լինկոլնր նրա հետ մի քա ն ի
ժա մ գ ր ո հ ե ց ստր՛ուկների ա զա տ ա գր մա ն հ ռ չա կա գ ր ի հ րա պ ա րա կմա ն
նպ ա տ ա կա հա ր մա ր ո ւթ յա ն մա ս ի ն ։ նա նրան ն եր կա յա ցր ե ց , ա յդպ ի ս ի
մ ի ջ ո ցա ռ մա ն բ ո լո ր թ ե ր և դ ե մ փ ա ստ ա ր կ ն եր ը , իսկ հետո ը ն թ ե ր ց ե ց մ ի
չա ր ք նա մա կ ն ե ր և լրա գ րա յի ն հ ո դ վա ծ ն ե ր » դրա նց մի մա ս ո ւմ նրա ն
հա ն դ ի մա ն ո ւմ էի ն , որ չի ա զա տա գր ո ւմ ստ ր ո ւկ ն ե ր ի ն , մ յո լս ն ե ր ո ւմ Հ վա —
խ ի ց » որ նրա ն ց կա զպ ա յս գ ր ի , հա յհ ո յո ւմ է ի ն ։ Ծերուկի հետ ա յսպ ե ս մ ի
քա ն ի ժա մ խ ո ս ե լո ւց հ ետ ո , Լինկոլնր ս ե ղ մ ե ց նրա ձ ե ռ ք ը , րարի գ ի շե ր
մա ղ թ ե ց և ո ւղա ր կ ե ր հետ’1 Ւ լի ն ո յս , ա յդպ ե ս էլ չհա ր ց ն ե լո վ նրա կա ր —
^ՒՔԸ։ ձ‘7 ա մ բո ղ ջ сեամանակ խ г;и ում կր մ իա յն ի ն ք ը ճ Լ ինկո լնր ։ Դա,
կարծես թ ե , պ ա ր զ ո ւթ յո ւն մտ ց ր ե ց նրա մտ ք ե ր ի մ ե ջ * «նա կա ր ծ ես թ ե
մ ե ր խ ո սա կ ց ո ւթ յո ւն ի ց Հ ետո թ ե թ և ո ւթ յո ւն զ գա ց ) ) ,— պ ա տ մ ո ւմ էր ա յգ
հին բա ր ե կա մ ը ։ Լինկոլնր խոր հ ր դ ի կարի ք չէ ր գ դ ո ւմ ։ ՒրեԼ Հա ր կա վ ո ր
էր մ իա յն բա ր ե կ ամա .բ —'{,՛) կա ր ե կ ցա բա ր արա ՛( ադրվաօ ; ւ նկ նո ի ր , >»■՛ րի
առջև նա կկարողանար սիրտը դա տ ա ր կ ե լ» ։ Հ ե ն ց ա յդ էլ ցա ն կա ն ո ւմ ե ն ք
մ ե ն ք ր ո լո ր ս , ևրբ ը ն կ ն ո ւմ ենք ա նա ի ։ո ր ժ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ ե ջ ։ Եվ հաճախ
դա ա յն ամ ե ն ն է , ի ն չ ուղում են գ ր գ ռ վա ծ հա ճա խ ո ր դ ը , դ ժ գ ո հ ծա ռա յո ղ ը
կա մ վ ի րա վ ո ր վա ծ բա ր ե կա մ г:։
Եթե ուղում ե ք * ի մա նա լ, թ ե ի ն չպ ե ս մա ր դ կա ն ց ստիպել խ ո ւսա փ ե լ
ձ ե զ ն ի ց , ծա ղրել ձ ե զ կա մ ն ո ւյն ի ս կ ա տ ե լ, ահա ձ ն զ ն մա ն դ եպ քի հա մա
ր դ ե ղա տ ո մ ս . ե ր բ ե ք ոչ մ ե կ ի երկար մ ի լս ե ք ։ Անդադար խ ո ս ե ք ի ն ք ն
ե ր դ ձեր մա ս ի ն ։ Եթե Հ ե զ մոտ ի ն չ ֊ո ր մ իտ ք է ծա գ ո ւմ ա յն պ ա հ ի ն ,
ե ր բ խ ո ս ո ւմ է ձեր զ ր ո ւցա կ ի ց ը , մ ի սպ ա ս ե ք , Որ նա ա վա րտ ի ։ նա
ա յն քա ն խ ե լա ց ի չ է , որքան դո ւք ։ Ւնչո՞լ ժա մա նա կ կ ո ր ց ն ե լ նրա դա տարկ
շա ղա կ րա տ ո ւթ յո ւն ը լս ե լո ւ վ րա ։ Ա նմիջապես մ ի ջա մտ ե ք և ը ն դ հա
տ եք նրան նա խ ա դա ս ո ւթ յա ն կ ե ս ի ց ։
Դուք ա յդպ ի ս ի մ ա ր գկա ն ց գ իտ ե ՞ք ։ Ես, դ ժ բա խ տ ա բա ր f գ իտ ե մ , և
ա մ ե նա զա ր մա նա լի ն ա յն է , որ ն րա ն ց ի ց ո մա ն ց ան ունները ն շվա ծ են
բա րձրաշխա րհի կ մ ա ր գկա ն ց տ ե ղ ե կա գ ր ք ո ւմ ։
107
Ձան ձրա լի մա ր դ ի կ , ահա թ ե ո վ ք ե ր են դ րա ն ք , մա ր դ ի կ , որոն ք
հա փ շտ ա կ վա ծ են ս եփական ա ն ձ ո վ , ա ր բա ծ սեփական կա ր և ո ր ո ւթ յա ն
գ իտ ա կ ց ո ւթ յո ւն ի ց ։
Ա յն մա ր դ ը , որը խ ո ս ո ւմ է մ իա յն իր մա ս ի ն , մ իա յն իր մա սի ն էլ
մ տ ա ծ ո ւմ է , Իսկ ((այն մա ր դ ը , որը մ տ ա ծո ւմ է մ իա յն ի ր մ ա ս ի ն —
աս ում է Կ ո լռ լմ բիա յի հա մալսարա նի պր ե զի դ ե նտ Նիկոլաս Մ ե ր ե յ Բ ա տ ֊
լե ր ը ,— անհուսալիորեն ան կիրթ է » ։ «նա ան կ ի րթ է ,— աս ում է դ ո կ ֊
տոր Բա տ լեր ր ,— որքան էլ որ բա ր ձ ր կ ր թ ո ւթ յո ւն ստ ա ցա ծ լի ն ի » ։
&ՏԴ պ ա տ ճա ռ ո վ , եթ ե ձգտ ո ւմ եք դառնալ լա վ զ ր ո ւցա կ ի ց , եղեք
ուշադիր ո ւն կ ն դ ի ր ։ Ենչպես հա ստա տում է Ջա ր լզ ն ո րտ հ ե մ Լիի կ ի ն ը ,
((հ ետ ա քր ք ի ր լի ն ե լո ւ հա մար պետք է շա հա գ ր գ ռ վա ծ լի ն ե լ » ։ Տ վ ե ք ա յ ն ֊
պիսի հա ր ց ե ր , որոն ց պա տ ասխան ելը ուրիշին հաճելի կ լի ն ի ։ Խրախուս
եք ն րա ն , որպ ես զի պա տմի իր և ի ր ն վա ճ ո ւմ ն ե ր ի մա ս ի ն ։
Հ ի շ ե ք , որ մա ր դ ո ւն , որի հետ խ ո ս ո ւմ եք , հա ր յո ւր ա ն գա մ ավելի
են հ ետ ա ք ր ք բո ւմ ի ն ք ը , ի ր կա ր ծի քն ե ր ը և իր խ ն դ ի ր ն ե ր ը , քան դուք և
ձեր խ ն դ ի ր ն ե ր ը ։ նրա ատամի ցա վ ն իր հա մ ար ավելի կարևոր է , քա ն
ս ո վ ը Չ ի նա ստ ա ն ո ւմ , որ ի ց մա հա ն ո ւմ են մ ի լի ո նա վ ո ր մա ր դ ի կ ։ Նրա
պ ա րա ն ո ցի չ ի բանը ի ր ե ն ա վ ե լի է հ ետ ա ք ր ք բ ո ւմ , քա ն քա ռա ս ո ւն ե ր կ րա
շա ր ժ եր ը Ա ֆ ր ի կա յո ւմ ։ Մտածեք ա յդ մա ս ի ն հաղորդ ան դամ զ ր ո ւ յյ
ս կ ս ե լի ս ։
Ա յսպ ի ս ո վ , եթ ե ցա ն կա ն ո ւմ եք դուր գալ մա ր դ կա ն ց , կատար եք
չո ր ր ո ր դ կա ն ո ն ը ։ .
Եղեք լաւլ անկնղիր: Խրախուսեք արիշներին’ խոսելու իրենց մասին:
108