ՓՈՂԻ ԱՈԱԶԱՐԿԻ ԱՃԸ
Գլխավոր էջ Տնտեսագիտություն բոլորի համար:
Եթե նայենք այս սխեմայի ներքեփ մասին, մի շատ կսւրետր բան կտեսնենք: Ամեն անգամ, Երբ գործարքների այս շղթա յում որեւէ դրամատուն մի նոր փոխառուի անունով հաշիվ Լ բացում, փողի առաջարկն աճում է: Եթե հիշում Եք, վաղի առաջարկը փողի գումարն է դրամատնային համա կարգից դուրս (մեր իսկ գրպանում), գումարած’ բոլոր ցպահանջ ավանդները: Նորանոր հաշիվներ բացելուն զուգընթաց, դրամատների այս շղթա ն ընդ լայնում էր տնտեսության’ վճարագիր գրելու ընդհանուր կարողությունը: Փողը, այսպիսով, նյութականանում է, կարծես թե’ դատարկ տեղից: Բայց ինչպե՞ս կարող է ոչնչից ւիող ստեղծվել: Եթե ցանկացած դրա- մսւպանի ասենք, որ փող է ստեղծում, կտրականապես կաոարկի: Իր տրամադրած վւոխւսռությունները, կպնդի նա, ապահովված էին ավելցուկ * Տեսանք, թե դրամատնային փոխատվության աճն ինչպես է հանգեցնում փ այի ա ռ ա ջ ա ր կ ի ւս վ ե|ա ցմա ն: Ն ո ւյն գոր ծըն թ ա ց ը uihqji կունենսւ, ե թե , կ]|]- խսւոաթյան uiuqni փոխարեն, դրամատանն իր պաշարն օգտագործի կապիտալ ներդրումներ, օրինակ, պետական ս|ւսրտատււմսեր գներււ համար: ‘Կսւրգաթյան համար ներդրումն ա գդակի անտեսում ենլշ
266
պաշարով, այսինքն’ այնքան էին, որքան պաշարն Էր: ճիշտ այնպես, ինչպես «Ս միթ» ընկերությանը փոխառություն տալիս մենք 800 000 դոլար ավելցուկ պաշար ունեինք, այդպես Էլ յուրաքանչյուր հաջորդ փոխառությունը տալու պահին այն միշտ հարյուր տոկոսով ապահովված Էր չօգտագործված պաշա րով: Դրամապանները միանգամայն իրավացի են, երբ ասում են, որ երբեք եւ ոչ մի դեպքում մի կոպեկ անգամ իրենց ունեցածից ավելի պարտք չեն տալիս: Փոխատվության ընթացքում վւոդ չի ստեղծվում, որովհետեւ դրա- մապանը տալիս Է այն, ինչ ունի: Փողը ստեղծվում Է, որովհետեւ դուք եւ ես միմյանց, ընդհանրապես, վճւսրում ենք վճարագրերով, որոնք մեզ համար պահանջներ են մեկս մյուսի դրամատան հանդեպ: Եթե վճարագիրը, որ փոխանակում ենք, շարունակ կանխիկ ւիոդի վերածեինք, նոր փող չէր ստեղծվի: Բայց չենք վերածում: Մեկս մյուսի վճարագիրը դրամատան մեր հաշվին ավանդ ենք դնում եւ դրանով մեր դրամատներին ավելի շատ պաշար ենք տալիս, քան հարկավոր է նոր դրված մեր ավանդների դիմաց: Այս նոր ավելցուկ պաշարը դրամատներին հնարավորություն է տալիս փոխառություն տրամադրելու կամ ներդրում անելու, ուստի եւ’ ավելի շատ ավանդային հաշիվներ բացելու, որոնք, իրենց հերթին, նոր պաշար են բերում: Այս ամենը մի տեսակ սարսափազդու է հնչում: Ի՞նչ է ստացվում, փողի առաջարկը մի նոր ավանդից ընդարձակվելով’ կարոդ է անվերջ շարու նակվե՞լ: Արդյո՞ք դա վտանգավոր չէր լինի: Իհարկե, խիստ վտանգավոր կլիներ, բայց երբեք այդպես չի լինի: Եթե արդեն պարզ է, թե ինչպես է փողի առաջարկն ավանդների սկզբնական ավելացումից տարածվում, հիմա կհասկանաք նաեւ, թե ինչն է սահմանա փակում այդ տարածումը:
267
