дома » Рефераты » ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

20.4. ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄ Hashvapahutyun. Hashvapahakan hashvarum.

Рефераты. Редкие книги.

Ледниковый период. Екатерина Варнава и Максим Маринин — «Ari Im Sokhag». — Արի իմ սոխակ:

Ընդհանուր դրույթներ: Կազմակերպությունները բյուջե են վճարում մի
շարք հարկեր, որոնք սահմանված են «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքով, որն
ընդունված է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից 1997 թ. ապրիլի 14-ին և դրանից հետո
ընկած ժամանակաշրջանում բազմիցս անգամ փոփոխվել և լրացվել է:
Հարկը պետական և հասարակական կարիքների բավարարման
նպատակով համապարտադիր և անհատույց վճար է, որը գանձվում է
ֆիզիկական և իրավաբանական անձանցից, հիմնարկներից, տեղական
ինքնակառավարման մարմիններից’ հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված
կարգով, չափերով և սահմանված ժամկետներում:
Ըստ «Հարկերի մասին» օրենքի Հայաստանի Հանրապետոությունում
սահմանվում են հարկերի հետևյալ տեսակները’
• շահութահարկ,
• եկամտահարկ,
• ^ակցիզային հարկ,
• ավելացված արժեքի հարկ,
• գույքահարկ,
• հողի հարկ:

383 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ  

Օրենքով կարող են սահմանվել վերոհիշյալ հարկւսւոեսակներին
փոխարինող հաստատագրված վճարներ կամ պարզեցված հարկեր:

Կազմակերպությունները օրենքով սահմանված հարկերը վճարում են ՀՀ
պետական և համայնքների բյուջեներ:
Յուրաքանչյուր հարկի հաշվարկման և վճարման սկզբունքները
սահմանվում են առանձին հարկատեսակների մասին օրենքներով: Ստորև
ներկայացնենք կարևոր հարկատեսակների հաշվարկման և բյուջե վճարման
կարգը, ինչպես նաև բյուջեի հանդեպ պարտավորությունների սինթետիկ
հաշվառումը:
Բյուջեի հանդեպ կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքերի հաշվառման
համար նախատեսված է 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր
բյուջեին*» յ:;ասիվային հաշիվը:եշված հաշվին կից կարող են բացվել երկրորդ
կարգի հաշիվներ առանձին հարկերի և վճարումների գծով կրեդիտորական
պարտքերի հաշվառման համար:
Նշված հաշվի կրեդիտում արտացոլվում է բյուջեի հանդեպ առաջացած
պարտավորությունների գումարը, իսկ դեբետում’ այդ պարտավորությունների
մարումը: Շահութահարկի հաշվարկման և հաշվառման կարգը:
Կազմակերպությունները (ռեզիդենտները և ոչ ռեզիդենտները) տարվա
ընթացքում իրականացված գործունեության արդյունքներից ելնելով
հաշվարկում և վճարում են շահութահարկ: Շահութահարկը հաշվարկվում Է
հարկվող շահույթից’ սահմանված դրույքաչափերով: Հարկվող շահույթը
որոշելու համար համախառն եկամտից հանում են օրենքով նախատեսված
նվազեցումները: Համախառն եկամուտը հաշվետու տարում հարկատուի բոլոր
եկամուտների հանրագումարն Է’ անկախ դրանց ստացման աղբյուրից:
Եկամուտների թվին են դասվում մասնավորապես’ ապրանքների,
արտադրանքի իրացումից ստացվող հասույթը, ծառայությունների իրացումից
ստացվող հասույթը, հիմնական միջոցների և այլ ակտիվների իրացումից
ստացվող հասույթը, փոխառության դիմաց ստացվող տոկոսները,
վարձակալության դիմաց ստացվող վարձավճարները, գրականության,
արվեստի կամ գիտական աշխատանքի օգտագործման կամ ցանկացած
հեղինակային իրավունքից և այլ իրավունքներից օգտվելու համար ստացվող
հատուցումը (ռոյալթի), շահաբաժինները, ապահովագրական հատուցումները,
անհատույց ստացվող ակտիվները, պարտավորությունների զեղչումից կամ
ներումից ստացվող եկամուտները, տույժերի և այլ սանկցիաների տեսքով
եկամուտները, և այլն:
Ըստ շահութահարկի մասին օրենքի եկամուտ չեն համարվում
մասնակիցների կողմից կանոնադրական կապիտալում կատարված
ներդրումները, բաժնետոմսերի տեղաբաշխման և անվանական արժեքի դրական
տարբերությունը, համատեղ գործունեության նպատակով միավորվող
միջոցները, արտարժույթի և արտարժույթով արտահայտված այլ ակտիվների և
պարտավորությունների, ինչպես նաև օրենքով սահմանված կարգով
իրականացված հիմնական միջոցների վերագնահատման դրական արդյունքը,

384 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ  

կազմակերպությունների անհատույց ստացած ակտիվները և ծառայությունները: *
Համախառն եկամտից նվազեցումները դասակարգվում են ծախսերի,
կորուստների և այլ նվազեցումների: Նվազեցումները կատարելիս անհրաժեշտ է
հաշվի առնել հետևյալը’
• համախառն եկամուտը նվազեցվում է դրա ստացման հետ
կապված անհրաժեշտ և փաստաթղթերով հիմնավորված ծախսերի
չափով,
• նվազեցումների միևնույն գումարը համախառն եկամտից հանվում
է միայն մեկ անգամ,
• եկամուտների և ծախսերի հաշվառումն իրականցվում է
հաշվեգրման եղանակով:
Անհրաժեշտ են համարվում անմիջականորեն և բացառապես
արտադրանքի արտադրության, ծառայությունների մատուցման, ապրանքների
իրացման, խորհրդատվական և իրավաբանական խառայությւնների,
երաշխիքային հսկողության և շահագործման ընթացքում բացահայտված
թերությունների վերացման, արտադրության նախապատրաստման, յուրացման,
կոնսերվացման, գույքի պահպանման, կադրերի պատրաստման համար
կատարված և եկամտի ստացման հետ կապված այլ ծախսերը:
Ծախսերի թվին են դասվում’ նյութական ծախսերը, աշխատանքի
վարձատրության ծախսերը, պարտադիր սոցիալական ապահովագրության
վճարները, ամորտիզացիոն մասհանումները, ապահովագրական վճարները,
չփոխհատուցված հարկերը և այլ պարտադիր վճարները, վարկերի և
փոխառությունների տոկոսները, բանկային, ապահովագրական, վարկային
կազմակերպությունների այլ ծառայությունների համար վճարները, գովազդային,
ներկայացուցչական, գործուղման, դատական ծախսերը, պատճառած վնասի
հատուցումը, տույժերը, տուգանքները և այլ սանկցիաները, բացառությամբ
պետական և համայնքների բյուջեներ և սոցիալական ապահովագրության
վճարների դիմաց գանձվողներ, հիմնական միջոցների նորոգման ծախսերը, և մի
շարք այլ ծախսեր, որոնք հիմնավորված են համապատասխան
փաստաթղթերով: Բացառություն Են կազմում օրապահիկի ծախսումները, որոնց
համար ծախսը հիմնավորող փաստաթուղթ չի պահանջվում:
Արտադրանքի արտադրության և ծառայությունների մատուցման,
ապրանքների ձեռքբերման ծախսերի, հիմնական միջոցների և այլ ակտիվների
հաշվեկշռային արժեքի չափով համախառն եկամտից նվազեցումները
կատարվում Են դրանց իրացման համապատասխան:
Կազմակերպությունների վարչական ծախսերի, արտադրանքի և
ծառայությունների իրացման ծախսերի և ոչ արտադրական այլ ծախսերի,
ֆինանսական գործունեության հետ կապված ծախսերի չափով համախառն
եկամտից նվազեցումները կատարվում են այն տարվա ընթացքում, որին դրանք
վերաբերում են:
Հարկվող շահույթը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է
^նական և այլ կորուստների չափով, որոնք հիմնավորված են փաստաթղթերով և

385 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

չեն գերազանցում ՀՀ կառավարության սահմանված կարգով որոշված չափը:
Նվազեցումը կատարվում է կորուստների տեղի ունենալու կամ հայտնաբերելու
տարվա ընթացքում: Համախառն եկամուտը նվազեցվում է գույքի պատահական
կորուստների չափով: Դրանք այն կորուստներն են, որոնք տեղի են ունեցել
հրդեհի, ջրհեղեղի, երկրաշարժի, այլ տարերային աղետների և արտակարգ
իրադարձությունների հետևանքով: Համախառն եկամտից կատարվում են նաև
օրենքով սահմանված այլ նվազեցումներ:
Շահութահարկի գումարը հարկվող շահույթի նկատմամբ հաշվարկվում է
20% դրույքաչափով:
Շահութահարկի հաշվարկները կատարվում և հարկայիս տեսչության
մարմնին են ներկայացվում յուրաքանչյուր տարվա արդյունքներով:
Շահութահարկի հաշվարկները, ինչպես նաև ֆինանսական
հաշվետվությունները պետք է ներկայացվեն հարկային տեսչություն մինչև
հաշվետու տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 15-ը:
Տարվա ընթացքում հարկատուները պարտավոր են կատարել
շահութահարկի կանխավճարներ: Կանխավճարների մուծումները կատարվում
են յուրաքանչյուր ամիս, նախորդ տարվա շահութահարկի փաստացի գումարի
մեկ տասնվեցերորդի չափով տվյալ ամսվա 25-ից ոչ ուշ:
Հաշվետու տարվա ավարտից հետո հարկատուն, ելնելով հաշվարկված
հարկվող շահույթից, հաշվարկում է շահութահարկի գումարը’ դրան
հաշվանցելով հաշվետու տարվա համար կատարված կանխավճարների
գումարները: Շահութահարկի մասին օրենքով սահմանված կարգով որոշված
շահութահարկի կանխավճարի գումարը չպետք է պակաս լինի նվազագույն
շահութահարկի գումարից: Նվազագույն շահութահարկը որոշվում է նախորդ
ամսվա ընթացքում ապրանքների, արտադրանքի իրացումից և
ծառայությունների մատուցումից հաշվեգրման եղանակով հաշվարկված
եկամտի (առանց անուղղակի հարկերի) և հիմնական միջոցների համար
հաշվարկված տվյալ ամսվա ամորտիզացիոն մասհանումների (եկամտի 50%^ը
չգերազանցող) տարբերության նկատմամբ’ 1 % դրույքաչափով: Նվազագույն
շահութահարկի տարեկան հանրագումարի և հաշվետու տարվա փաստացի
շահութահարկի դրական տարբերությունը նվազեցվում է հետագա տարիների
շահութահարկից:
Շահութահարկի գծով վճարված կանխավճարների գումարները
արտացոլվում են 2251 «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր
շահութահարկի գծով» երկրորդ կարգի հաշվում հետևյալ ձևակերպմամբ’
Դտ 2251 «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր շահութահարկի
գծով»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Շահութահարկի գումարը պետք է վճարվի պետական բյուջե մինչև տվյալ
տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 25-ը:
Շահութահարկի հաշվապահական հաշվառման մոտեցումները
պարզաբանվում են ՀՀՀՀՍ 12 «Շահութահարկ» ստանդարտում:

386 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Ֆինանսական հաշվետվություններում գրանցված հաշվեկշռային շահույթը
տարբերվում է հարկվող շահույթից: Օրինակ, որոշակի ծախսեր ձևակերպվում
են եկամտի դիմաց հաշվեկշռային շահույթի որոշման համար, սակայն հարկային
մարմինների կողմից կարող է չթույլատրվել դրանց չափով նվազեցնել հարկման
ենթակա շահույթը: Մյուս կողմից, հարկային օրենսդրությամբ որոշ ծախսեր
կարող Են ճանաչվել ընթացիկ ժամանակաշրջանում, սակայն ֆինանսական
հաշվետվություններում դրանք ճանաչվում են ապագա
ժամանակաշրջաններում: Այս տարբերությունից ելնելով ՀՀՀՀՍ 12
«Շահութահարկ» ստանդարտում սահմանվում է, թե ինչպես հաշվառել ընթացիկ
և հետաձգված շահութահարկը:
Շահութահարկի գծով ծախսը (փոխհատուցումը) ներառում է ընթացիկ և
հետաձգված հարկերի գումարը, որը ներառված է տվյալ ժամանակաշրջանի
զուտ շահույթի կամ վնասի հաշվարկում: Ընթացիկ հարկը տվյալ
ժամանակաշրջանի հարկվող շահույթի (հարկային վնասի) գծով վճարման
(փոխհատուցման) ենթակա շահութահարկի գումարն է:
Հետաձգված շահութահարկի առաջացումը կապված է ժամանակավոր
տարբերությունների հետ, որոնք իրենցից ներակացնում են ակտիվի կամ
պարտավորության հաշվեկշռային արժեքի և դրա հարկային բազայի միջև եղած
տարբերություն: Տարբերում են’
ա) հարկվող ժամանակավոր տարբերություններ, որոնք հանգեցնում Են
ապագա ժամանակաշրջաններում հարկվող գումարների առաջացմանը,
բ) նվազեցվող (հանվող) ժամանակավոր տարբերություններ, որոնք
հանգեցնում Են ապագա ժամանակաշրջաններում հարկման նպատակով
նվազեցվող գումարների առաջացմանը:
Հարկվող ժամանակավոր տարբերությունները հանգեցնում են
շահութահարկի այնպիսի գումարների առաջացմանը, որոնք ենթակա են
վճարման ապագա ժամանակաշրջաններում, այլ կերպ ասած հանգեցնում են
հետաձգված հարկային պարտավորությունների ատաջացմանը: Դրան
հակառակ նվազեցվող ժամանակավոր տարբերությունները հանգեցնում են
հետաձգված հարկային ակտիվների առաջացմանը: Դրանք ապագա
ժամանակաշրջաններում փոխհատուցման ենթակա շահութահարկի գումարներն
են, որոնք կապված են նվազեցվող ժամանւսկավոր տարբերությունների և
չօգտագործված հարկային վնասը և հարկային զեղչերը հաջորդ
ժամանակաշրջաններ տեղափոխելու հետ:
Ակտիվի կամ պարտավորության հարկային բազան այն գումարն է, որը
հարկային նպատակներով վերագրվում Է այդ ակտիվին կամ
պարտավորությանը:
Ակտիվի հարկային բազան այն գումարն է, որն հարկային նպատակով
նվազեցվելու է ցանկացած հարկվող տնտեսական օգուտներից, որը ստանալու է
կազմակերպությունը ակտիվի հաշվեկշռային արժեքը փոխհատուցելիս: Եթե այդ
տնտեսական օգուտները հարկվող չեն, ապա ակտիվի հարկային բազան
հավասար է իր հաշվեկշռային արժեքին: Օրինակ, եթե հիմնական միջոցների

387 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

համար հաշվարկվել է մւսշվածություն դրա արժեքի 40%-ի չափով, ապա այդ
ակտիվի հարկային բազան հավասար է արժեքի մնացած 60%-ին:
Պարտավորության հարկային բազան դրա հաշվեկշռային արժեքն Է
հանած այդ պարտավորության հետ կապված ցանկացած գումար, որը ապագա
ժամանակաշրջաններում հարկման նպատակով նվազեցվելու է: Օրինակ,
գնորդից ստացված կանխավճարի հարկային բազան հավասար Է դրա

հաշվեկշռային արժեքին, հանած եկամտի այն մասը, որը չի հարկվելու, քանի որ
եկամտից պետք Է նվազեցվի վաճառված ապրանքի ինքնարժեքը:
Հարկվող ժամանակավոր տարբերություններ առաջանում են, օրինակ,
վերագնահատումներից արժեքի աճի, հարկային նպատակով արագացված
ամորտիզացիայի կիրառման հետևանքով, ակտիվի արժեքը մեծացվում Է,
սակայն հարկային նպատակներով ճշգրտում չի կատարվում:
նվազեցվող ժամանակավոր տարբերությունները առաջացնում են
հետաձգված հարկային ակտիվ, սակայն միայն այն չափով, որքանով որ
հավանական Է հարկվող շահույթի ստացում, որի դիմաց կարող Է օգտագործվել
նվազեցվող ժամանակավոր տարբերությունը: Նվազեցվող ժամանակավոր
տարբերություններ առաջանում են, օրինակ այն դեպքում, երբ հարկային
ամորտիզացիան ավելի դանդաղ Է, քան հաշվապահականը, կամ երբ
վերագնահատումից առաջանում է արժեքի նվազում:
Հետաձգված հարկային ակտիվ ճանաչվում Է նաև հաջորդ
ժամանակաշրջաններ տեղափոխվող չօգտագործված հարկային վնասի և
զեղչերի հետ կապված , սակայն միայն այն չափով, որքանով հավանական Է
ապագա ժամանակաշրջաններում հարկվող շահույթի ստացում, որի դիմաց
կարող Է այդ հարկային վնասը օգտագործվել:
Ստորև բերված աղյուսակում ներկայացնենք ժամանակավոր
տարբերությունների առաջացման իրավիճակները:

ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

Հետաձգված հարկի գումարները պետք է չափվեն, կիրառելով հետևյալ
սկզբունքները.

388 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

• հետաձգված հարկի գումարի չափման ժամանակ օգտագործվում է
հարկի այն դրույքը, որը ուժի մեջ է հաշվեկշռի ամսաթվի ւ
դրությամբ,
• հետաձգված հարկի գումարը պետք է արտացոլի հարկային ;
հետևանքները, որոնք կառաջանան կախված այն եղանակներից,
որով կազմակերպությունը, հաշվապահական հաշվեկշռի ամսաթվի
դրությամբ, ակնկալում է փոխհատուցել կամ մարել իր ակտիվների
կամ պարտավորությունների հաշվեկշռային արժեքները,
• հետաձգված հարկի գումարները չպետք է զեղչվեն,
• յուրաքանչյուր հաշվետու ամսաթվի դրությամբ
կազմակերպությունը պետք է ստուգի հետաձգված հարկային
ակտիվների արժեզրկված լինելը:
Հետաձգված հարկի գումարները պետք է ճանաչվեն ֆինանսական
արդյունքների մասին հաշվետվությունում որպես շահութահարկի գծով ծախս
կամ փոխհատուցում (հետաձգված հարկի մասով), բացառությամբ այնպիսի
գործարքներից առաջացած գումարներից, որոնք ճանաչվել Են սեփական
կապիտալում, ինչպես նաև իրենից ձեռք բերում ներկայացնող
ձեռնարկատիրական գործունեության միավորումից: Հետաձգված հարկային
պարտավորությունները ճանաչվում են որպես հաշվետու ժամանակաշրջանի
զուտ շահույթի կամ սեփական կապիտալի նվազեցում: Հարկվող
ժամանակավոր տարբերությունների նվազեցման դեպքում ձևակերպվում է
հետաձգված հարկային պարտավորության նվազում: Հետաձգված հարկային
ակտիվները ճանաչվում են շահութահարկի գծով ծախսի նվազեցման կամ
սեփական կապիտալի ավելացման միջոցով: Նվազեցվող հարկային
տարբերությունների փոքրացման դեպքում հետաձգված հարկային ակտիվները
մարվում Են շահութահարկի գծով ծախսի ավելացման միջոցով:
Շահութահարկի գծով ծախսի հաշվառման համար նախատեսված է 751
«Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)» ակտիվային հաշիվը: Այս
հաշվիս կից կարող են բացվել հետևյալ երկրորդ կարգի հաշիվները 7511
«Ընթացիկ հարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)», 7512 «Հետաձգված հարկի
գծով ծախս (փոխհատուցում)»:
Ընթացիկ հարկի գծով ծախսը ձևակերպում Են
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Նվազեցվող ժամանակավոր տարբերությունների դեպքում հետաձգված
հարկի գծով ծախսը (փոխհատուցումը) ճանաչվում է հետևյալ կարգով: Եթե
հաշվետու ամսաթվի դրությամբ ճանաչման ենթակա հետաձգված հարկային
ակտիվների մեծությունը մեծ է նախորդ հաշվետու ամսաթվի դրությամբ առկա
հետաձգված հարկային ակտիվների մնացորդից, տարբերության չափով
ձևակերպում են հետաձգված ակտիվի առաջացումը
Դտ 151 « Հետաձգված հարկային ակտիվներ»
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»

389 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

ենթակա հետաձգված հարկային ակտիվների մեծությունը նախորդ հաշվետու
ամսաթվի դրությամբ առկա հետաձգված հարկային ակտիվների մնացորդից
փոքր է, տարբերության չափով ձևակերպում են հետաձգված հարկային
ակտիվի մարում
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Կտ 151 « Հետաձգված հարկային ակտիվներ»
Եթե նախորդ հաշվետու ամսաթվի դրությամբ առկա են հետաձգված
հարկային պարտավորություններ, ապա նախ, դրանց մնացորդի չափով
մարվում է պարտավորությունը, որը ձևակերպվում է որպես շահութահարկի
գծով փոխհատուցում, և միայն դրանից հետո ձևակերպվում է հետաձգված
հարկային ակտիվը: Պարտավորության մարումը կձևակերպվի
Դտ 422 «Հետաձգված հարկային պարտավորություններ»
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Այնուհետև ձևակերպվում է հաշվետու ամսաթվի դրությամբ ճանաչման
ենթակա հետաձգված հարկային ակտիվը’
Դտ 151 «Հետաձգված հարկային ակտիվներ»
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Հարկվող ժամանակավոր տարբերությունների դեպքում հետաձգված
հարկի գծով ծախսը (փոխհատուցումը) ճանաչվում է հետևյալ կարգով: Եթե
հաշվետու ամսաթվի դրությամբ ճանաչման ենթակա հետաձգված հարկային
պարտավորությունների մեծությունը մեծ է նախորդ հաշվետու ամսաթվի
դրությամբ առկա հետաձգված հարկային պարտավորությունների մնացորդից,
տարբերության չափով ձևակերպում են հետաձգված հարկային
պարտավորություն
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Կտ 422 «Հետաձգված հարկային պարտավորություններ»
Եթե հաշվետու ամսաթվի դրությամբ ճանաչման ենթակա հետաձգված
հարկային պարտավորությունների մեծությունը փոքր է նախորդ հաշվետու
ամսաթվի դրությամբ հետաձգված հարկային պարտավորությունների
մնացորդից, ապա տարբերության չափով ձևակերպում են պարտավորության
մարում
Դտ 422 «Հետաձգված հարկային պարտավորություններ»
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»

390 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Իսկ եթե նախորդ հաշվետու ամսաթվի դրությամբ առկա են հետաձգված
հարկային ակտիվներ, ապա նախ դրանց մնացորդի չափով ձևակերպում են
հետաձգված ակտիվի մարում և այնուհետև մնացած գումարով ձևակերպում են
հետաձգված հարկային պարտավորության առաջացումը’
Հաշվետու ժամանակաշրջանի արդյունքներով հարկային վնասի գծով
հետաձգված հարկային ակտիվի ճանաչումը ձևակերպում են
Դտ 151 «Հետաձգված հարկային ակտիվներ»
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Նախորդ ժամանակաշրջանների հարկային վնասի օգտագործումը ընթացիկ
ժամանակաշրջանի հարկվող շահույթի նվազեցման նպատակով ձևակերպում են
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
‘ . — Կտ 151 «Հետաձգված հարկային ակտիվներ»
Հետաձգված հարկային պարտավորությունների և հետաձգված հարկային
ակտիվների հաշվառման, ինչպես նաև շահութահարկի գծով ծախսի կամ
փոխհատուցման ճանաչման կարգը ցույց տանք հետևյալ օրինակներով:
Օրինակ 1. Կազմակերպությունը ձեռք է բերել սարքավորում 120.000 դրամ
սկզբնական արժեքով: Ըստ հաշվային քաղաքականության՝ սարքավորման
մաշվածությունը հաշվարկվում է գծային մեթոդով, իսկ օգտակար ծառայությունը
սահմանվել է 4 տարի: Մնացորդային արժեքը Էական չէ, և մաշվածության
գումարը որոշելիս անտեսվում է: Հաշվապահական հաշվառման նպատակով
յուրաքանչյուր տարվա համար հաշվարկված մաշվածությունը կկազմի 30.000
դրամ: Համաձայն «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի սարքավորման
մաշվածությունը պետք է հաշվարկվի ելնելով 5 տարվա նվազագույն ժամկետից:
Հետևաբար, յուրաքանչյուր տարվա համար հարկային նպատակով
հաշվարկված մաշվածությունը կկազմի 24.000 դրամ: Հաշվարկը ներկայացնենք
աղյուսակում:

391 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

391 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

391 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

391 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

391 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

Մաշվածռւթյան հաշվարկման տարբեր ժամկետների հետևանքով ակտիվի
հաշվեկշռային արժեքը շեղվում է հարկային բազայից: Քանի որ հաշվեկշռային
արժեքը փոքր է հարկային բազայից, հետևաբար առաջանում է նվազեցվող
ժամանակավոր տարբերություն, որն էլ հանգեցնում հետաձգված հարկային
ակտիվի առաջացմանը: 1-4 տարում հետաձգված հարկային ակտիվի
ճանաչումը ձևակերպվում է որպես շահութահարկի գծով եկամուտ
(փոխհատուցում) հետևայլ ձևակերպմամբ
Դտ 151 «Հետաձգված հարկային ակտիվներ» 1.200
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)» 1.200
5-րդ տարվա վերջում, երբ ամբողջությամբ փոխհատուցվում է ակտիվի
արժեքը, կատարվում է հետաձգված հարկային ակտիվի մարում’
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)» 4.800
Կտ 151 «Հետաձգված հարկային ակտիվներ» 4.800
Օրինակ 2. Կազմակերպությունը ձեռք է բերել սարքավորում 120.000 դրամ
սկզբնական արժեքով: Մնացորդային արժեքը գնահատվել է 10.000 դրամ:
Մաշվածությունը հաշվարկվում է գծային մեթոդով 5 տարի օգտակար
ծառայության ժամկետում: Հաշվապահական նպատակով մաշվածության
հաշվարկման ժամանակ ըստ ՀՀՀՀԱ 16-ի մաշվածության գումարը որոշվում է
որպես սկզբնական արժեքի և մնացորդային արժեքի տարբերություն:
«Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն մաշվածության բազան
որոշելիս հիմնական միջոցների սկզբնական արժեքից մնացորդային արժեքը չի
հանվում:

392 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

392 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

392 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

393 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

393 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

Հաշվապահական և հարկային նպատակներով հաշվարկված մաշվածության
գումարների տարբերությամբ առաջանում է հարկվող ժամանակավոր
տարբերություն’ հետաձգված հարկային պարտավորություն:
Հինգ տարիների ընթացքում հետաձգված հարկային պարտավորության
ճանաչումը ձևակերպվում է որպես շահութահարկի գծով ծախս, տարեկան 400
դրամ գումարով
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (Փոխհատուցում)» 400
Կտ 422 «Հետաձգված հարկային պարտավորություններ» 400
5-րդ տարվա վերջում, Երբ ամբողջությամբ փոխհատուցվում է ակտիվի
արժեքը, կատարվում է հետաձգված հարկային պարտավորության մարում
Դտ 422 «Հետաձգված հարկային պարտավորություններ» 2.000
Կտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)» 2.000
Շահութահարկի վճարման ժամկետը մինչև իրացման դիմաց վճարի
ստացման ժամանակաշրջանը հետաձգելու դեպքում ձևակերպում են’
Դտ 751 «Շահութահարկի գծով ծախս (փոխհատուցում)»
Կտ 542 «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի գծով»
Իրացման դիմաց վճարը ստանալուց հետո ընթացիկ պարտավորությունների
գումարով ձևակերպում են
Դտ 542 «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի գծով»
Կտ 524 « Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
, Եկամտահարկի հաշվարկման և հաշվառման կարգը: Եկամտահարկը
ֆիզիկական անձանց (ռեզիդենտի և ոչ ռեզիդենտի) կողմից պետական բյուջե
վճարվող ուղղակի հարկ է:

393 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Եկամտահարկը վճարվում է հարկվող եկամտից,որը հարկատուի
համախառն եկամտի և օրենքով սահմանված նվազեցումների դրական
տարբերությունն է:

Համախառն եկամուտը հարկային տարում հարկատուի ստացած բոլոր
եկամուտների հանրագումարն է: Դրա մեջ ներառում են աշխատավարձը և դրան
հավասարեցված այլ վճարումները, ռոյալթինՏ շւսհաբաժինները, փոխառության
դիմաց ստացված տոկոսները, շահումները, մրցանակները, ժառանգության և
նվիրատվության կարգով ստացված գույքը և դրամական միջոցները, ստացված
վարձավճարները և այլն:
Հարկման նպատակով եկամուտ չեն համարվում պետական նպաստները
(բացառությամբ ժամանակավոր անաշխատունակության և ընտանիքի հիվանդ
անդամի խնամքի նպաստների), կենսաթոշակները, զոհված զինծառայողների
ընտանիքների անդամներին և հաշմանդամ դարձած զինծառայողներիս տրվող
միանվագ վճարները, ալիմենտները և դոնորության համար տրված գումարները:
Հարկվող եկամուտը որոշելու համար համախառն եկամուտը նվազեցվում
է նվազեցվող եկամուտների, անձնական նվազեցումների և ծախսերի չափով:
Նվազեցվող եկամուտներից են’ զինծառայողների զինծառայության հետ
կապված եկամուտները, փոխհատուցման վճարները (նորմաների
սահմաններում), ժառանգության և նվիրատվության կարգով ստացված գույքը և
դրամական միջոցները, օգնության գումարները, անհատույց ստացված
միջոցները, գույքի վաճառքից ստացված գումարները, կրթաթոշակները,
ապահովագրական հատուցումները, արժեթղթերից եկամուտը և մի շարք այլ
եկամուտներ:
Գյուղատնտեսական արտադրությամբ զբաղված հարկատուների մոտ
եկամուտը նվազեցվում է գյուղատնտեսական արտադրանքի իրացումից
ստացված եկամտի չափով, ինչպես նաև այլ գործունեությունից ստացված
եկամուտների չափով, եթե վերջինիս տեսակարար կշիռը գյուղատնտեսական և
այլ գործունեությունից ստացված եկամտի մեջ չի գերազանցում 10% տոկոսը:
Համախառն եկամուտը նվազեցվում է նաև բարեգործական և այլ
անհատույց հատկացումների գումարով, սակայն հարկվող եկամտի 5% փց ոչ
ավելի:
Հարկվող եկամուտը որոշելիս համախառն եկամուտը նվազեցվում է
կենսաթոշակային, զբաղվածության, սոցիալական ապահովագրության համար
կատարված վճարների գումարների չափով:
Համախառն եկամտից կատարում են նաև անձնական նվազեցումներ:
Անձնական նվազեցման չափը սահմանված է եկամտի ստացման յուրաքանչյուր
ամսվա համար 20 հազ, դրամ գումարով: Ընդ որում այդ նվազեցումը
իրականացնում է յուրաքանչյուր հարկային գործակալը, եթե անձին հաշվարկվել
են եկամուտներ միաժամանակ մի քանի հարկային գործակալների կողմից:
Ձեռնարկատիրական գործունեություն իրականացնող անձանց
համախառն եկամուտը նվազեցվում է այդ եկամտի ստացման համար
կատարվող ծախսերի չափով, որոնք հիմնավորված են փաստաթղթերով
ֆիզիկական անձի կողմից ներկայացվող հայտարարագրի հիման վրա:

394 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Եկամտահարկի հաշվարկը իրականացվում է հարկային գործակալի \
կողմից հետևյալ դրույքաչափերով

395 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

395 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

Հարկային գործակալը ֆիզիկական անձանցից գույք ձեռք բերելու համար
վճարվող եկամուտներից եկամտահարկը հաշվարկում է 10% դրույքաչափով,
հաշվի առնելով նվազեցումները արժեթղթերից և գյուղատնտեսական
արտադրանքի իրացումից ստացված եկամուտների չափով:
Հարկային գործակալը պահված հարկը բյուջե է վճարում ֆիզիկական
անձանց եկամուտների վճարման ամսվան հաջորդող ամսվա 5-ից ոչ ուշ:
Կազմակերպությունները պարտավոր են եռամսյակը մեկ հաջորդ
եռամսյակի երկրորդ ամսվա 1-ից ոչ ուշ, իրենց գտնվելու վայրի հարկային
մարմիններին ներկայացնել գրավոր տեղեկություններ անցած եռամսյակում
ֆիզիկական անձանց բնակության հասցեների, վճարված եկամուտների
գումարների, այդ եկամուտներից պահված և բյուջե փոխանցված
եկամտահարկի գումարների մասին: Նույն ժամկետներում
կազմակերպությունները ներկայացնում են հարկային մարմնին հաշվարկ
անցած եռամսյակի յուրաքանչյուր ամսում ֆիզիկական անձանց վճարված
եկամուտների, պահված և բյուջե փոխանցված եկամտահարկի գումարների
մասին: Եկամտահարկի հաշվարկման կարգը ցույց է տրվել օրինակով
աշխատավարձից պահումների հարցը քննարկելիս (տես’ սույն գլխի 20.2
պարագրաֆը):
Աշխատակիցների աշխատավարձից պահվող եկամտահարկի գծով
բյուջեի հանդեպ պարտավորությունների առաջացումը ձևակերպում են
Դտ 527 «Կրեդիտորական պարտքեր աշխատավարձի և
աշխատակիցների այլ կարճաժամկետ հատուցումների
գծով»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Այլ տիպի գործառնություններից եկամտահարկի գծով
պարտավորությունների առաջացումը ձևակերպում են
Դտ 211 «Նյութեր»
Դտ 216 «Ապրանքներ»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Ավելացված արժեքի և ակցիզային հարկի հաշվարկման և
հաշվառման կարգը: Ավելացված արժեքի հարկը (ԱԱՀ) անուղղակի հարկ է,
որը^վճարվում է պետական բյուջե ապրանքների ներմուծման, ՀՀ տարածքում

395 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

դրանց արտադրության ու շրջանառության, ծառայությունների մատուցման
բոլոր փուլերում:
ՍԱՀ վճարողներ են համարվում ինքնուրույն տնտեսական գործունեություն
վարող և ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքներ իրականացնող ֆիզիկական և
իրավաբանական անձիք, իրավաբանական անձի կարգավիճակ չունեցող
ձեռնարկությունները:
ԱԱՀ-ով հարկվող օբյեկտ է համարվում հարկվող գործարքների ամբողջ
արժեքը (շրջանառությունը): Հարկվող գործարքներ են համարվում հատուցման
դիմաց ապրանքների մատակարարումը, ծառայությունների մատուցումը,
անհատույց կամ մասնակի հատուցմամբ սպառումը, «ներմուծում ազատ
շրջանառության համար» մաքսային ռեժիմով ապրանքների ներմուծումը:
Օրենքով որոշ գործարքներ դիտվել են որպես ԱԱՀ -ով չհարկվող:
Այսպես, հարկման օբյեկտ չեն համարվում պետական տուրքի գումարը,
սեփականաշնորհմւսն, վերակազմավորման, ՀՀ կառավարության որոշումների
հիման վրա ապրանքների մատակարարման և ծառայությունների մատուցման
անհատույց գործարքները, մասնակի հատուցմամբ գործարքները (հարկվող
շրջանառության և ստացված հատուցման տարբերությամբ) և որոշ այլ
գործարքներ:
ԱԱՀ -ի դրույյքաչափը սահմանվում է 20 տոկոս ապրանքների և
ծառայությունների հարկվող շրջանառության նկատմամբ: Ապրանքների և
ծառայությունների լրիվ արժեքով հատուցման գումարի մեջ ԱԱՀփ գումարը
որոշվում է 16,67 տոկոս հաշվարկային դրույքաչափով:
Ավելացված արժեքի հարկի մասին օրենքով սահմանված են
արտոնություններ ԱԱՀ-ի գծով հարկից ազատում և զրոյական դրույքաչափերի
կիրառում:
ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափի կիրառման դեպքում ապրանքների
մատակարարման կամ ծառայությունների մատուցման գործարքների հարկվող
շրջանառության նկատմամբ հարկ չի հաշվարկվում, սակայն ի տարբերություն
հարկից ազատման դեպքերի, այդ գործարքների մասով ձեռք բերված
ապրանքների և ստացված ծառայությունների դիմաց մատակարարների կողմից
դուրս գրված հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարները
հաշվանցվում են անձի այլ հարկային պարտավորությունների հաշվին:
ԱԱՀ վճարողները պարտավոր են դուրս գրել հարկային հաշիվներ:
Հարկային հաշիվ է համարվում ապրանքների մատակարարումը հաստատող
հաշվարկային փաստաթուղթը (օրինակ, հաշիվ ապրանքագիրը): Հարկային
հաշվի մեջ պարտադիր նշվում են հետևյալ տվյալները
• հաշվի հերթական համարը և դուրսգրման ամսաթիվը,
• առաքող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն,
ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը, բնակության վայրը, հարկ
վճարողի հաշվառման համարը,
• ստացող անձի անվանումը և իրավաբանական հասցեն,
ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը, բնակության վայրը,
• ապրանքների անվանումը և քանակը, կամ ծառայությունների
տեսակը և ծավալը,

396 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

• ապրանքների (ծառայությունների) գինը (սակագինը) և ընդհանուր ՚
արժեքը,
• հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (առանձին տողով);
ՀՀ ապրանքների ներմուծման դեպքում ԱԱՀ ֊ի հաշվարկումը և գանձումը
հիմնավորվում է մաքսային ձևակերպման ժամանակ լրացվող մաքսային
հայտարարագրերով և վճարային փաստաթղթերով:
ԱԱՀ վճարող անձիք հաշվետու ժամանակաշրջանում պետական բյուջե են
վճարում այդ ժամանակաշրջանում իրականացված հարկվող գործարքների
հարկվող շրջանառության նկատմամբ հաշվարկված ԱԱՀփ գումարը, որից
հաշվանցվում են’
1) արտադրական և այլ առևտրային նպատակներով հաշվետու
ժամանակաշրջանում ձեռքբերված ապրանքների և ստացված
ծառայությունների գծով մատակարարների կողմից ներկայացված հարկային
հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարի չափով, որոնց դիմաց բանկային
փոխանցմամբ կատարվել է վճարում:
2) հանրապետության տարածք ներմուծված ապրանքների համար ՀՀ
մաքսային մարմինների կողմից գանձված (գանձման ենթակա) ԱԱՀ-ի
գումարների չափով, Եթե օրենքով նախատեսված է ԱԱՀ ֊ի գանձում
ապրանքների ներմուծման պահին:
Այսպիսով, ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցման համար պարտադիր է
հետևյալ պահանջների առկայությունը.
ա) գնորդի մոտ ապրանքների ձեռք բերումը պետք է ձևակերպված լինի
համապատասխան հաշվապահական հաշվառմամբ,
բ) գնորդի մոտ պետք է առկա լինի ձեռքբերված ապրանքների դիմաց
մատակարարի կողմից սահմանված կարգով դուրս գրված հարկային հաշիվը,
գ) գնորդի մոտ պետք է առկա լինի ձեռք բերված ապրանքների դիմաց
մատակարարին վճարումը հաստատող փաստաթուղթը:
Եթե նշված պայմաններից առնվազն մեկը բացակայում է, ԱԱՀ-ի
հաշվանցում չի կատարվում:
Մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի
գումարները հաշվանցման ենթակա չեն ԱԱՀ վճարող չհանդիսացող անձանց
կողմից, հարկվող օբյեկտ չհամարվող և ԱԱՀփց ազատված գործարքների գծով,
ոչ արտադրական (ոչ առևտրային) նպատակներով ձեռքբերված և
օգտագործված ապրանքների և ծառայությունների գծով և օրենքով
նախատեսված այլ դեպքերում:
Հայաստանի Հանրապետություն ապրանքների ներմուծման դեպքում
դրանց համար ԱԱՀ վճարվում է ներմուծման օրվանից 10 օրվա ընթացքում:
ԱԱՀ վճարողների կողմից հարկվող գործարքների իրականացման
դեպքում հարկային պարտավորության ծագման պահ է համարվում այն պահը,
երբ ապրանքները առաքվել կամ հանձնվել են գնորդներին կամ
ծառայությունները մատուցվել են պատվիրատուներիս, կամ ապրանքների
մատակարարման և ծառայությունների մատուցման գծով գնրրդներից ստացվել
է հատուցում, իսկ անհատույց կամ մասնակի հատուցմամբ սպառման հարկվող
գործարքների դեպքում’ դրանց իրականցման օրը:
ԱԱՀ գումարների վճարումները պետական բյուջե կատարվում են
յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար: ԱԱՀփ վճարման
հպ^վետու ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր եռամսյակը: Այն
անձանց համար, որոնց օրենքով սահմանված որոշ գործարքներից հասույթը

397 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

նախորդող օրացուցային տարում գերազանցել է 60 մլն. դրամը, ԱԱՀփ
վճարման հաշվետու ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր ամիսը:
ԱԱՀ-ի վճարումները պետական բյուջե կատարում են մինչև հաշվետու
ժամանակաշրջանին հաջորդող ամսվա 20-ը ներառյալ: ԱԱՀ վճարողները նույն
Ժամկետներում պետք Է ներկայացնեն հարկի գծով հաշվարկները իրենց
գրանցման վայրի հարկային տեսչության մարմին:
Անուղղակի հարկերին է վերաբերում նաև ակցիզային հարկը: Ակցիզային
հարկը որոշ ապրանքների ներմուծման կամ հանրապետության տարածքում այդ
ապրանքներն արտադրողների կողմից դրանց օտարման համար պետական
բյուջե վճարվող անուղղակի հարկ Է: Ակցիզային հարկով հարկվող
ապրանքներն են գարեջուրը, խաղողի և այլ գինիները, գինենյութը, սպիրտը և
սպիրտային խմիչքները, ծխախոտի արդյունաբերական փոխարինիչները,
սիգարները, սիգարելաները և սիգարետները ծխախոտով կամ դրա
փոխարինիչներով, բենզինը, հում նավթը և նավթամթերքները, դիզելային
վառելիքը, նավթային գազերը և գազանման այլ ածխաջրածինները:
Ակցիզային հարկ վճարողներ են հանդիսանում վերոհիշյալ ապրանքները
ներմուծող կամ արտադրող իրավաբանական և ֆիզիկական անձինք:
Ակցիզային հարկով հարկվող օբյեկտ է համարվում «ներմուծում ազատ
շրջանառության համար» մաքսային ռեժիմով ակցիզային հարկով հարկման
ենթակա ապրանքների ներմուծումը, և հանրապետության տարածքում
արտադրողների կողմից վերոհիշյալ ապրանքների օտարումը, այդ
թվումւսնհատույց:
Հարկման բազա Է համարվում ակցիզային հարկով հարկման ենթակա
ապրանքների քանակը (ծավալը) կամ բացթողնման (ներմուծման դեպքում’
մաքսային) արժեքը, որոնց նկատմամբ սահմանված դրույքաչափերով
հաշվարկվում Է ակցիզային հարկի գումարը: Օրինակ, գարեջրի 1 լիտրի համար
ակցիզային հարկի դրույքաչափը սահմանվել Է 70 դրամ, խաղողի և այլ
գինիների, գինենյութի համար բաց թողման գնի (առանց ԱԱՀ-ի և ակցիզային
հարկի), իսկ ներմուծման դեպքում’ մաքսային արժեքի 10 տոկոսը, բայց ոչ
պակաս, քան 1 լիտրի համար 100 դրամ:
Ակցիզային հարկի գծով սահմանված են որոշ արտոնություններ:
Որոշ ներմուծվող և հանրապետությունում արտադրվող ապրանքների
(օրինակ, գարեջրի, գինենյութերի, սպիրտային խմիչքների) համար կարող է
սահմանվել դրոշմավորման կարգ: Հարկ վճարողների համար ակցիզային
դրոշմանիշների ձեռքբերման համար վճարված գումարը համարվում Է հարկի
կանխավճար:
Ներմուծման դեպքում ակցիզային հարկը վճարվում Է ներմուծման
օրվանից տասն օրվա ընթացքում: Այս դեպքում վճարողները ակցիզային հարկի
վերաբերյալ հարկային մարմիններին հարկային հաշվարկ չեն ներկայացնում:
Հանրապետությունում արտադրվող ապրանքների համար հարկ վճարող
անձանց համար ակցիզային հարկի գծով հաշվետու ժամանակաշրջան է
համարվում յուրաքնաչյուր ամիսը: Յուրաքանչյուր հաշվետու ամսվա հարկի
գումարները պետք Է վճարվեն մինչև հաջորդ ամսվա 15-ը: Վճարողը

398 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

տեսչություն:
Հարկման ենթակա ապրանքներ արտադրողների կողմից
հանրապետությունում ձեռքբերված կամ ներմուծված ակցիզային հարկով
հարկված հումքի դիմաց վճարված ակցիզային հարկի գումարը’
ա) այդ հումքից պատրաստված հարկման ենթակա ապրանքների
արտահանման դեպքում ենթակա է վերադարձման,
բ) պակասեցվում է դրանց համար դուրսգրված հաշվարկային
փաստաթղթերի հիման վրա’ հաշվետու ժամանակաշրջանում վճարման
ենթակա ակցիզային հարկի ընդհանուր գումարից ապրանքների իրացմանը
համամասնորեն:
Ավելացված արժեքի հարկի գծով բյուջեի հանդեպ պարտավորությունների
առաջացացումը ձևակերպում են
Դտ 221 «Դեբիտորական պարտքեր վաճառքների գծով»
Դտ 222 «Դեբիտորական պարտքեր այլ եկամուտների գծով»
Դտ 251 «Դրամարկղ»
Դտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Դտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Դտ 523 «Ստացված կանխավճարներ»
Կտ 524 « Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Նշված ձևով հարկը ձևակերպում են այն դեպքում, երբ հարկի վճարումը չի
հետաձգվել: Եթե հարկի վճարումը հետաձգվում է մինչև ապրանքների դիմաց
վճարների ստացումը, ապա հետաձգված հարկերի գծով պարտավորությունները
հաշվառվում են 542 «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի
գծով» հաշվում’ հետևյալ ձևակերպմամբ’
Դտ 221 «Դեբիտորական պարտքեր վաճառքների գծով»
Դտ 222 «Դեբիտորական պարտքեր այլ եկամուտների գծով»
Կտ 542 «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի
գծով»
Իրացման դիմաց վճարումը ստանալուց հետո ձևակերպում են’
Դտ 542 «Ընթացիկ պարտավորություններ հետաձգված հարկերի
գծով»
Կտ 524 « Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Վճարման ենթակա ակցիզային հարկի գծով ձևակերպում են
Դտ 221 «Դեբիտորական պարտքեր վաճառքների գծով»
Դտ 251 «Դրամարկղ»
Դտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»

399 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Հաշվանցման ենթակա անուղղակի հարկերը հաշվառվում են 226
«Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր» ակտիվային
հաշվում: Այն դեպքում, երբ ակտիվների ձեռքբերման և հաշվանցման պահերը
չեն համընկնում, հաշվանցման ենթակա անուղղակի հարկերը հաշվառման են
վերցնում 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի գծով» ակտիվային
հաշվում:
Ձեռքբերված ակտիվների գծով հաշվանցվող անուղղակի հարկերի
գումարով ձևակերպում են
ա) երբ ակտիվների ձեռք բերման և հաշվանցման պահերը համընկնում են
Դտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր»
Կտ 152 «Կանխավճարներ ոչ ընթացիկ ակտիվներ ձեռք բերելու համար»
Կտ 224 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ»
* 99Я «Ընթացիկ դեբիտորական պարտքեր առհաշիվ տրված
4տ գումարների գծով»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Կտ 254 «Այլ հաշիվներ բանկերում»
բ) երբ ակտիվների ձեռք բերման և հաշվանցման պահերը չեն համընկնում’
• ակտիվների ստացման պահին’
ա) ԱԱՀ ~ի գումարով’
Դտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի գծով»
Կտ 152 «Կանխավճարներ ոչ ընթացիկ ակտիվներ ձեռք
բերելու համար»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
Կտ 531 «Այլ ընթացիկ պարտավորություններ»
բ) ակցիզային հարկի գումարով’
Դտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի գծով»
Կտ 224 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
• հարկերի հաշվանցման պահին’
Դտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա (ԱԱՀփ գումարով)
անուղղակի հարկեր»
Դտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական (ակցիզային հարկի
պարտքեր բյուջեին» գծով)
Կտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի գծով»

400 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում փոխհատուցման ենթակա ԱԱՀփ
դիմաց բյուջեի նկատմամբ կարճաժամկետ պարտավորությունների մարումը
ձևակերպում են
Դտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Կտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր»
Ակտիվների փոխանակման դեպքում ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցումը
ձևակերպում են
Դտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Եթե հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում 226 «Հաշվանցման
(փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր» հաշվում մնում է
չփոխհատուցված գումար, այն ձևակերպում են որպես բյուջեի գծով
դեբիտորական պարտք
Դտ 225 «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր բյուջեի գծով»
Կտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա անուղղակի հարկեր»
Անուղղակի հարկերի հաշվարկման և հաշվառման կարգը ցույց տանք
ԱԱՀփ օրինակով:
Ենթադրենք, կազմակերպության համար ԱԱՀփ վճարման հաշվետու
ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր եռամսյակը: Հաշվետու տարվա
առաջին եռամսյակու արտադրանքի վաճառքից հասույթը կազմել է 2000,0 հազ.
դրամ, որին վերաբերող ԱԱՀփ գումարը կազմել է 400,0 հազ. դրամ: Այդ
ընթացքում կազմակերպությունը արտադրական նպատակներով կատարել է
հետևյա; գնումները.
1. հունվարին ձեռք են բերվել նյութեր, որոնց ձեռքբերման արժեքը 500,0
հազ. դրամ է, իսկ ԱԱՀ-ը 100,0 հազ. դրամ: Մատակարարի հաշիվը
վճարվել է փետրվարին,
2. փետրվար ամսում ձեռք են բերվել արագամաշ գործիքներ, որոնց
ձեռքբերման արժեքը 120,0 հազ. դրամ է, իսկ ԱԱՀ-ը 24,0 հազ. դրամ:
Գործիքների արժեքը վճարվել է հաշվարկային հաշվից,
3. մարտին ստացվել են կիսսւպսւտրաստուքներ. ձեռքբերման արժեքը
400,0 հազ. դրամ, ԱԱՀ-ը 80,0 հազ. դրամ: Մինչև առաջին եռամսյակի
ավարտը վերջինիս դիմաց վճարում չի կատարվել:
Բերված գործառնությունները հաշվառման մեջ կարտացոլվեն հետևյալ
կերպ:
Իրացումից հասույթի և իրացված արտադրանքին վերաբերող ԱԱՀ-ի
գումարդվ ձևակերպվում է

401 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Դտ 221 «Դեբիտորական պարտքեր վաճառքների գծով» 2.400.000
Կտ 611 «Արտադրանքի, ապրանքների, աշխատանքների, 2.000.000
ծառայությունների իրացումից հասույթ»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր 400.000
բյուջեին»
Ձեռքբերված ակտիվներին վերաբերող ԱԱՀփ գումարները ձևակերպվում
են.
1. նյութերի ձեռքբերման պահին
Դտ 2111 «Հումք և նյութեր» 500.000
Դտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի 100.000
գծով»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» 600.000
Մատակարարի հաշիվը վճարելուց հետո կատարվում է ԱԱՀփ
հաշվանցում’
Դտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա 100.000
անուղղակի հարկեր»
Կտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի 100,000
գծով»
2. արագամաշ գործիքների ձեռքբերման դեպքում’
Դտ 213 «Արագամաշ առարկաներ» 120.000
Դտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա 24.000
անուղղակի հարկեր»
Կտ 252 «Դրամարկղ» 144.000
Մատակարարի պարտքը վճարվել է անմիջապես, գործիքների ստացման
ժամանակ, հետևաբար հարկի հաշվանցումը կատարվում է նույն պահին:
3. Կիսապատրաստուքների ձեռքբերման պահին ձևակերպվում է
Դտ 2112 «Գնովի կիսապատրաստուքներ, համալրող 400.000
շինվածքներ և դետալներ»
Դտ 261 «Ընթացիկ ակտիվներ հետաձգված հարկերի 80.000
գծով»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» 480.000
Մատակարարի հաշիվը չի վճարվել մինչև եռամսյակի վերջը, հետևաբար
այս գումարով տվյալ եռամսյակում հաշվանցում չի կատարվի:
Հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարով (100.000 + 24.000) կձևակերպվի
բյուջեի հանդեպ պարտավորության մարում
Դտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր 124.000
բյուջեին»
Կտ 226 «Հաշվանցման (փոխհատուցման) ենթակա 124.000
անուղղակի հարկեր»

402 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

(400.000-124.000):
Այլ հարկերի և վճարների գծով բյուջեի հանդեպ
պարտավորությունների հաշվառումը: Գույքահարկը հարկատուներին
սեփականության իրավունքով պատկանող հարկվող օբյեկտ համարվող գույքի
համար համապատասխան բյուջեներ վճարվող ուղղակի հարկ է, որը կախված
չէ հարկատուի տնտեսական գործունեության արդյունքից:
Գույքահարկ վճարողներ են համարվում Հայաստանի
Հանրապետությունում և այլ պետություններում ստեղծված
կազմակերպությունները, միջազգային կազմերպությունները և դրանց կողմից
.ՀՀ-ից դուրս ստեղծված կազմակերպությունները, ՀՀ քաղաքացիները,
օտարերկրյա քաղաքացիները, քաղաքացիություն չունեցող անձինք, որոնց ՀՀ
տարածքում պատկանում Է հարկվող օբյեկտ հանդիսացող գույքը:
Գույքահարկով հարկվող օբյեկտ են համարվում շենքերը, շինությունները
և փոխադրամիջոցները:
Շինությունների հարկման բազա Է համարվում սահմանված կարգով
գնահատված կադաստրային արժեքը: Շինությունների գնահատումը
կատարվում Է երեք տարին մեկ անգամ անշարժ գույքի կադաստր վարող
մարմնի կողմից’ գնահատման տարվա հուլիսի 1-ի դրությամբ հաշվառված
տվյալներով:

Փոխադրամիջոցների հարկման բազա Է համարվում փոխադրամիջոցի
շարժիչի հզորությունը (ձիաուժ կամ կիլովատ):
Շինությունների համար գույքահարկի դրույքաչափերը սահմանված են
կադաստրային արժեքի նկատմամբ’ հասարակական ե արտադրական
նշանակության շինությունների, ավտոտնակների և մյուս շինությունների
համար:
Փոխադրամիջոցների գույքահարկի դրույքաչափերը սահմանված են ըստ
դրանց տեսակների’ ելնելով շարժիչի հզորությունից:
Հոդի հարկ վճարողներ են հանդիսանում հողի սեփականատերերը,
պետական սեփականություն հանդիսացող մշտական և ժամանակավոր
օգտագործողները:
Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի համար հարկման օբյեկտ Է
հանդիսանում հողի կադաստրային գնահատմամբ որոշված հաշվարկային զուտ
եկամուտը, իսկ ոչ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի համար
կադաստրային գնահատման արժեքը:
Հողի հարկի չափը կապված չէ վճարողների տնտեսական գործունեության
արդյունքներից և սահմանվում Է հողամասերի միավոր մակերեսի համար
հաստատագրված վճարի ձևով, որը վճարվում Է տարվա համար:
Հողի հարկի դրույքաչափերը սահմանվում են
— գյուղատնտեսական նշանակության հողերի համար հաշվարկային զուտ
եկամտի 15 % -ի չափով,
— ոչ գյուղատնտեսական նշանակության հողերի համար սահմանվում Է
շերտավորված դրույքաչափեր’ կադաստրային գնահատման արժեքի
նկատմամբ (բնակավայրերից դուրս հոդերի համար 0.5%, մյուս հոդերի
հպմար 1%):
Հարկման ենթակա մակերեսների մեջ մտնում են շինություններով և
շենքերով զբաղեցված հողերը:
/к Բյուջեի հանդեպ պարտավորությունների առաջացումը հոդի հարկի,
գույքահարկի, հաստատագրված վճարի գծով ձևակերպում են

403 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ 

Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին».
Մաքսատուրքի գծով բյուջեի նկատմամբ պարտավորությունների
առաջացումը ձևակերպում են’
Դտ 111 «Շահագործման մեջ գտնվող մաշվող հիմնական
միջոցներ»
Դտ 113 «Շահագործման մեջ չգտնվող հիմնական միջոցներ»
Դտ 118 «Անավարտ ոչ ընթացիկ նյութական ակտիվներ»
Դտ 211 «Նյութեր»
Դտ 213 «Արագամաշ առարկաներ»
Դտ 216 «Ապրանքներ»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Հարկերի գծով հաշվարկվող տույժերի և տուգանքների գումարով
ձևակերպում են’
Դտ 714 «Գործառնական այլ եկամուտներ»
Կտ 524 «Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտքեր բյուջեին»
Բյուջեի հանդեպ պարտավորությունների մարումը: Բյուջեի հանդեպ
պարտավորությունների մարումը ձևակերպվում է վճարման
հանձնարարագրերով: Եթե հարկերի գծով կատարվել են կանխավճարներ, ապա
բյուջեի գծով կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքերը հաշվառում են 225
«Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր բյուջեի գծով» ակտիվային
հաշվում:
Կանխավճարի գումարով ձևակերպում են
Բյուջեից գերավճարի հետ ստացումը ձևակերպում են
Դտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 225 «Կարճաժամկետ դեբիտորական պարտքեր բյուջեի գծով»

404 ԲՅՈՒՋԵԻ ՀԱՆԴԵՊ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован.

Свежие записи

Статистика



Яндекс.Метрика